Muziek improviseren, hoe doe je dat?
Gepubliceerd op woensdag 25 september 2019
Als je muziek maakt, hoef je niet altijd bladmuziek te gebruiken of bekende liedjes na te spelen. Jazzmuzikanten weten daar alles van: in deze muziekstijl worden bijna alle melodieën geïmproviseerd, ofwel: ter plekke bedacht. Is dat geniaal? Op het hoogste niveau zeker! Maar… muziek improviseren is zelfs mogelijk als je nog maar korte tijd muziekles hebt. In dit blog ga ik improvisatie-tips geven voor muzikanten van álle niveaus.
- Goed om te weten
- Beperk jezelf, en word creatiever!
- Kleur niet altijd binnen de lijntjes
- Gebruik je gevoel
- Maak muziek bij beeld of tekst
- Houd het simpel en ‘sample’
- Herhaal en neem op
- Stappenplan
- Zie ook
Goed om te weten
- Dit blog is bedoeld voor zowel gevorderde als beginnende muzikanten die nog nooit geïmproviseerd hebben. Ook al ben je nog maar net begonnen met muziek maken, je kunt nú al improviseren. Okee, waarschijnlijk nog niet goed genoeg om anderen ermee te vermaken, maar dat verwachten we ook niet van een beginnende muzikant!
- Ik gebruik in dit blog af en toe muzikale termen, zoals toonsoort en akkoorden. Ben je hier (nog) niet mee bekend, negeer die woorden dan gewoon en gebruik de tips die je wél begrijpt. Je moet ergens beginnen tenslotte. Wil je toch meer weten over muziektheorie, lees dan vooral onze muziektheorie-blogs.
- Muzikaal improviseren kun je om verschillende redenen doen, bijvoorbeeld:
- gewoon thuis alleen, om jezelf te vermaken / te uiten,
- om anderen te vermaken met (bijna) volledig geïmproviseerde muziek, zoals de meeste jazz-bands dat doen,
- om een bestaand nummer ‘fris’ te houden, zoals een gitaarsolo in een rocknummer tijdens een live-optreden,
- of om op ideeën te komen voor nieuwe liedjes en composities.
Beperk jezelf, en word creatiever!
Het sleutelwoord bij improviseren is creativiteit, en om dat te bereiken heb je – gek genoeg – regels nodig. Net als voor kunstenaars, knutselaars en schrijvers, geldt ook voor muzikanten dat juist beperking zorgt voor nieuwe ontdekkingen. Probeer dus niet meteen al je skills uit de kast te trekken en virtuoze melodieën uit je mouw te schudden. Bepaal eerst de toonsoort (bijvoorbeeld F) en een toonladder (zoals majeur). Tip: speel niet steeds in een ‘makkelijke’ toonsoort, maar daag jezelf ook uit. Kies vervolgens drie of vier noten uit die toonladder en gebruik deze om vrij mee te variëren (als drummer kun je je eerst eens beperken tot één of twee trommels). Wees ook niet bang om een noot te herhalen of dezelfde noot in een hoger of lager octaaf te spelen. Je kunt op die manier eindeloos veel variaties maken! Verander de melodie continu terwijl je aan het spelen bent. Als dit lukt, dan ben je al aan het improviseren! Daarnaast is het goed om sommige geslaagde stukjes juist een paar keer te herhalen of op een later moment terug te laten komen. Dat geeft jezelf en de luisteraar houvast! Ben je wat verder gevorderd, dan kun je dit combineren met akkoorden. Ga in het begin gewoon af op je gehoor om te bepalen welke noten goed klinken met welk akkoord, en welke niet. Op de piano of het keyboard kun je jezelf begeleiden met akkoorden. Begin gewoon met één akkoord, dan kun je daarna langzaam uitbreiden met eenvoudige akkoordenschema’s. Op Google vind je heel veel ‘popular chord progresssions’. Kun je echter alleen maar melodieën spelen, dan vind je op YouTube talloze akkoord-begeleidingen – ‘(simple) backing tracks’ – om overheen te improviseren en zelfs ‘one chord backing tracks’ (fijn voor beginners). Vergeet tot slot niet te tellen: hoe belangrijk vrijheid ook is bij het improviseren, je moet toch een maatsoort aanhouden, zoals de bekende vierkwartsmaat. Ook voor het op een regelmatige manier afwisselen van akkoorden is dit belangrijk.
In de video hieronder zie je hoe een ‘piano prodigy’ improviseert met vier noten die uit een hoge hoed worden gehaald. Dit zeer getalenteerde meisje is natuurlijk een extreem voorbeeld, maar je ziet en hoort wel hoe ze eenvoudige principes hanteert die iedereen kan gebruiken bij improvisatie. Eerst denkt ze na over de toonsoort en de noten, en vervolgens begint ze te variëren met de eenvoudige melodie. Het resultaat mag er zijn en volgens mij vindt ze dat zelf ook wel:
Kleur niet altijd binnen de lijntjes
Wil je de volgende stap nemen? Waarschijnlijk ben je geneigd om netjes in de maat te spelen en de noten in een logische volgorde rond te laten gaan. Dit kan zeker een goed begin zijn, maar uiteindelijk moet je uit je comfort zone stappen. Het gebruik van dissonanten is een goede en vrij makkelijke manier van het interessanter maken van je spel. Dit zijn tonen die niet harmonieus samen klinken. Op ‘akkoord-instrumenten’ kun je bijvoorbeeld verschillende akkoorden over elkaar spelen of twee tonen tegelijk spelen die direct naast elkaar liggen. De truc is om die dissonant daarna op te lossen: verplaats één of meer noten tot alles weer harmonieus klinkt. Speel je een melodieinstrument? Gebruik dan eens een backing track en speel een noot die niet harmonieus klinkt met de begeleiding (dissonant) en los deze op naar een noot die wél harmonieus klinkt (consonant). Ook door variaties in het ritme kan je eenvoudig een twist geven aan een basismelodietje. Denk hierbij niet alleen aan kwart- en achtste noten, maar ook aan bijvoorbeeld triolen! En vergeet tenslotte niet de dynamiek: laat verschillen horen tussen hard en zacht; dit kan een plotseling verschil zijn, maar ook geleidelijk.
Gebruik je gevoel
Experimenteer eens met muzikale keuzes die aansluiten bij je humeur. Zit je goed in je vel? Kies dan bijvoorbeeld voor een upbeat melodietje in een willekeurige majeur-toonsoort. Het is dan makkelijker om iets te spelen dat goed klinkt. Ook een slecht humeur kan een inspiratiebron zijn voor een improvisatiesessie. Speel bijvoorbeeld een langzame, simplistische melodie, ondersteund door een aantal wrange akkoorden. Probeer de muziek als uiting van je mood te gebruiken, dit maakt je geïmproviseerde muziek meteen een stuk persoonlijker.
Maak muziek bij beeld of tekst
Ook niet-muzikale dingen zijn zeer bruikbaar als inspiratiebron. Beeld en geluid worden niet voor niets vaak gecombineerd, en films zijn hiervan ongetwijfeld het bekendste voorbeeld. Gelukkig heeft Hans Zimmer geen monopolie op het schrijven van filmmuziek. Probeer het zelf maar eens: zet één of meerdere scènes van je favoriete film of serie aan, zet het geluid op nul en voorzie de beelden zelf op intuïtieve wijze van muziek. Ditzelfde principe kan je ook toepassen op gedichten, emotionele speeches, afbeeldingen, songteksten en nog veel meer.
Houd het simpel en ‘sample’
Gelukkig ben je niet de enige die muziek maakt en kan je natuurlijk altijd gebruikmaken van bestaande melodieën. Speel bijvoorbeeld eerst de melodie zoals hij hoort en varieer vervolgens met een deel hiervan. Door steeds iets te veranderen kom je soms tot prachtige nieuwe melodieën. Ook het imiteren van een muziekstijl of artiest kan leuke resultaten opleveren. Speel bijvoorbeeld een eenvoudig kinderliedje in de stijl van je favoriete artiest! Het gaat er niet eens om of het een geslaagde imitatie wordt. Veel belangrijker is het dat je op deze manier nieuwe dingen ontdekt en niet vast blijft zitten in dezelfde ritmes, melodieën, akkoorden en klanken.
Herhaal en neem op
Zoals gezegd: laat een goed gelukte stukje improvisatie regelmatig terugkomen en pas dit gaandeweg een beetje aan. Zo wordt het een mooi, samenhangend geheel en kun je jezelf blijven verbeteren. En last but not least: neem op wat je speelt. Het zou toch jammer zijn als je je niet meer kunt herinneren hoe de melodie ging van je briljante improvisatie?
Stappenplan
- Beperk jezelf. Door met een minimaal aantal noten en eventueel akkoorden aan de slag te gaan, word je gedwongen om creatief te zijn.
- Kies een toonsoort en toonladder. Dit is je uitgangspunt, maar wees niet bang om deze te veranderen; een andere toonsoort kan je soms op heel andere ideeën brengen.
- Vergeet niet te tellen. Hoe belangrijk vrijheid ook is bij het improviseren, je moet toch een maatsoort aanhouden. Ook voor het afwisselen van akkoorden is dit belangrijk.
- Varieer en experimenteer met dissonanten, ritmes en dynamiek.
- Laat je inspireren door je gevoel. Gebruik de stemming waarin je bent voor je eigen melodie of geef je eigen draai aan een bestaande melodie.
- Gebruik beelden en teksten als inspiratiebron. Kijk goed, en probeer matchende muziek te maken bij een filmscène, schilderij, songtekst of een foto van je ex.
- Herhaal. Laat een melodie regelmatig terugkomen en pas deze gaandeweg een beetje aan. Zo wordt het een mooi, samenhangend geheel en kun je jezelf blijven verbeteren.
- Neem op wat je speelt. Het zou toch jammer zijn als je je niet meer kunt herinneren hoe de melodie ging van je briljante improvisatie?
Zie ook
» Soleren over akkoordenschema’s
» Top 10 meest meegespeelde songs
» Hoe spannende en enge muziek werkt in horrorfilms en thrillers
» Sneller en beter noten leren lezen: het kan!
» Majeur en mineur: het verschil horen en begrijpen
» 10 straatmuzikanten die je gehoord moet hebben
» Songwriter worden? Leer alles over liedjes schrijven
» Muziektheorie & Noten lezen: je leert het hier!
» Goede muziek en slechte muziek, bestaat dat?
» Goede voornemens voor muzikanten – Vijf tips
» Wat doet een muziektherapeut?
» Hoe schrijf je een persoonlijk lied voor een bruiloft?
» De meest gesamplede liedjes ooit
» Zing! Het is goed voor je (ook al kun je het niet)
» Is een goede muzikant ook een goed bandlid?
» Gitaren
» Basgitaren
» Alle snaarinstrumenten
» Digitale piano’s
» Keyboards
» Blaasinstrumenten
» Drums & Percussie
» Kinder-muziekinstrumenten
Nog geen reactie...