Songwriter worden? Leer alles over liedjes schrijven

Interview met songwriter Han Kooreneef

‘Dromen zijn bedrog’. Dat was het eerste grote succes van Han Kooreneef. Dat daarmee zijn eigen dromen bepaald geen bedrog bleken te zijn, kwam voor hem als een geschenk uit de hemel. Wat hem drijft, doet hij graag en zeer welbespraakt uit de doeken als we hem opzoeken in het Brabantse land.

Geen dag als jurist gewerkt

Een grote, vriendelijke reus. Zo zou je Han Kooreneef eigenlijk het beste kunnen omschrijven. Met zijn voorkomen had hij zeker indruk gemaakt in de rechtszaal en het had er aan het begin van zijn carrière alle schijn van dat hij daar zijn brood zou gaan verdienen. “Na de middelbare school heb ik rechten gestudeerd en die studie heb ik ook afgemaakt. Ik heb mij, binnen het civielrecht, min of meer gespecialiseerd in auteurs- en mediarecht. Maar ik heb geen dag als jurist gewerkt. Ik heb mij ooit wel gemeld bij een gerenommeerd advocatenkantoor aan de Keizersgracht in Amsterdam. Daar zeiden ze tegen mij: ´Als je deze specialisatie hebt, moet je toch op zijn minst een keer een half jaar bij Buma hebben meegelopen of een tijdje bij een platen – of productiemaatschappij hebben gewerkt´. Toen ben ik bij Joop van den Ende terechtgekomen als redacteur.”

Nederlandstalig zingen

De eerste ontmoeting met Marco Borsato en John Ewbank vond plaats in de geluidsstudio van Arnold Mühren in Volendam. “Ze willen dat ik in het Nederlands ga zingen”, vertrouwde Marco Han toe. “Er was toen nog helemaal niet zo’n Nederlandstalige cultuur als nu. Het was óf een bandje, óf theater óf volks. Ik zei voorzichtig tegen Marco dat zoiets best wel eens zou kunnen werken, omdat mensen in Nederland wel het meeste voelen als er in hun eigen taal wordt gezongen.” ”Ik had net met mijn vrouw afgesproken dat zij zou gaan studeren en dat ik zou gaan schrijven. We hebben ons huis verkocht en het een tijdje heel rustig aan gedaan. Toen ´Dromen´ zo geweldig scoorde, konden we ons geluk niet op.” De tweede hit ´Waarom nou jij´, betrok Kooreneef meteen op zichzelf. Hij wilde analyseren wat hij nou precies goed had gedaan bij het schrijven van ´Dromen´, met als gevolg dat hij helemaal niets meer op papier kreeg. Tot hij besloot om gewoon alleen nog maar te schrijven wat hij zelf leuk vond.

Voelt als magie

“Ik denk dat componeren het meest natuurlijk bij mij opkomt. Dat voelt voor mij ook het meest als magie. Je zit met je ogen dicht achter de piano of met een gitaar in je handen en dan ineens is er iets. Teksten schrijven, wordt wat meer vakwerk en qua produceren vind ik vooral vocale productie heel interessant. Hoe goed je ook bent als zanger, je hebt toch input van buitenaf nodig als je met een koptelefoon op in een studio staat te zingen. Dan vind ik het leuk om het beste uit iemand te halen.” ”Bovendien hou je dan ook zicht op hoe jouw liedje uiteindelijk gaat klinken en dat vind ik ook wel fijn. Produceren is voor mij wel het meeste ´arbeid´ van al mijn werkzaamheden. Studio’s zijn ook vaak een beetje statisch en donker. Daarom is mijn hok thuis ook heilig voor mij. Het is een soort huiskamer met al mijn boeken en instrumenten, er heerst een bepaalde gezelligheid en er is daglicht. Na een dag werken in een studio wil ik toch weer de wind in mijn haar voelen.”

Inspiratie

Waar haalt Han over het algemeen zijn inspiratie vandaan en hoe gaat dat in z’n werk? “Dat laatste, daar kan ik geen antwoord op geven, omdat ik niet weet hoe het werkt en daar ben ik eigenlijk heel blij om, want dan zou ik dat waarschijnlijk weer gaan analyseren met alle verlammingsverschijnselen van dien. Alles en iedereen kan mij inspireren. Ik hoorde eens een man vertellen over zijn opleiding op de politieacademie. De man was volgens mij van Marokkaanse afkomst en hem werd gevraagd of hij zich wel eens gediscrimineerd voelde. Hij antwoordde bevestigend en zei dat, als hij zich daartegen zou verzetten, hij zich zou voelen als een vlinder in de storm.” ”Dat vond ik zo’n mooi beeld. Daar heb ik toen voor Han van Eijk een tekst over gemaakt. Empathie is een groot goed als je schrijft. Maar ook al sta je met je voeten dan in andermans schoenen, het blijven wel jóuw voeten, dus het blijft toch een egocentrisch proces. Het gebeurt mij regelmatig dat ik iets maak en denk: wauw, waar komt dít nou weer vandaan. Dat je met open handen een cadeau in ontvangst staat te nemen. Ik vind dat een magisch proces. Ik kom hier ’s ochtends mijn hok binnen en dan is er niks. Wat onbespeelde instrumenten en een computer die uit staat. Theoretisch gezien kan ik twee uur later een wereldhit hebben geschreven. En waar dat vandaan komt ? Tja…”

Metaforen en alliteratie

Een vaste werkwijze heeft Han Kooreneef wel. “Ik begin altijd met de muziek, hoewel ik dan soms het onderwerp van de tekst al in mijn hoofd heb. Ik heb dan verder alleen maar iets van lalala en als er een zin binnenkomt, bijvoorbeeld de eerste zin van het refrein, dan onthoud je die toch wel. Als de muziek af is, dan komt de tekst en de demo.” En welke criteria hanteert hij om uit te maken of iets ‘goed’ is? “Ik moet geraakt worden in welke emotionele zin dan ook. Vrolijk, verdrietig, melancholisch, het moet binnenkomen. Teksten vind ik leuk als ze in lichte mate poëtisch zijn, vondsten in zich herbergen, al is het maar één zin. Ik hou erg van metaforen en alliteratie. Je kunt dingen op zoveel manieren uitdrukken dat het bijna jammer zou zijn als je dat alleen zou doen zoals in een gesprek. Alhoewel dat ook weer kan werken.”

Kunstig ambacht

“Het werk dat ik doe, is eigenlijk een soort kunstig ambacht, het zit ergens tussen die twee in. Voor mij is het vooral magie. Eén van de grootste valkuilen in de muziekindustrie is het ontstoken ego van mensen die succes hebben, of willen hebben. Terwijl ik heel erg het gevoel heb dat je wordt gebruikt als een instrument. Door God of het universum of hoe je dat ook wil zien. Er komt in ieder geval iets moois bij je binnen en dat gaat door je heen zodat je het weer met andere mensen kunt delen. Zo voel ik dat echt.”

Boeiend en leuk

De lijst van mensen waarmee hij heeft samengewerkt is indrukwekkend lang. Marco Borsato dus, maar ook Jeroen van der Boom, Alain Clark, Daniel Gibson, Direct, Within Temptation, Paul de Leeuw en Monique Smit. Is het altijd even makkelijk om met al die verschillende mensen samen te werken? “Nee. Maar wel boeiend en leuk. Psychologie is een van de aantrekkelijke kanten van dit vak. Ik was gedoodverfd advocaat en, natuurlijk, als je mensen heel lang kent, ga je daar op den duur op zielsniveau, op hartsniveau mee praten. Het rare en bijzondere van mijn vak is dat er mensen voor de eerste keer hier binnenkomen waar je dan meteen op zielsniveau mee moet performen. Dat maakt het heel spannend, maar ook kwetsbaar. Soms moet je jezelf op je gemak stellen en dan weer die andere persoon.”

Werkstudio aan huis

Han heeft samen met zijn vrouw Georgette, drie kinderen. Met zo’n werkstudio aan huis kan hij werk en gezin zeker makkelijk met elkaar combineren? “Ik vind dat heel lastig. Als ik ergens mee bezig ben, dan moet het meestal ook af. Vaak zijn het dingen waar je al lange tijd mee bezig bent en als je dan na lang zaaien eindelijk aan oogsten toe bent, dan kun je niet zeggen: ´Sorry, het kan nu even niet´. Maar mijn kinderen klagen wel eens dat ik altijd maar in mijn studio zit. Dat doet me wel pijn. Ik ben zelf ook een kind van een moeder die altijd aan het werk was, dus misschien geef je dat toch onbewust door.” Een rijk verleden dus en een drukbezet heden. En de toekomst? “Hoe het hele muziekindustrielandschap er over tien jaar uitziet, weet ik niet. Ik denk niet dat ik in de hoek zit waar de hardste klappen gaan vallen. Het is een rare periode. Het lijkt erop alsof de behoefte aan muziek bepaald niet is afgenomen, zelfs toegenomen, alleen er wordt niet meer zo vlot voor betaald, zeg maar. Er wordt al gefluisterd, zo links en rechts, dat het album an sich binnen nu en vijf jaar niet eens meer bestaat. Ik zou dat heel jammer vinden. Vaak is een albumstuk veel mooier dan een single. Als dat sneuvelt, krijg je alleen nog maar meer vliegen rond minder stroop in de pot: een hit, we móeten een hit ! Dan wordt het veel meer een systeem waarbij een paar mensen nog aan de touwtjes trekken en dat zal, denk ik, de kwaliteit niet ten goede komen.”

Oogverblindend mooi

Advies voor aankomende schrijvers is voor hem moeilijk te geven. “Ik weet bij mezelf al niet hoe het werkt, wat moet ik anderen dan leren? Ik zeg altijd: je krijgt een zaklampje mee en je hebt zwarte en gele muren. Probeer eens op een gele te schijnen, want zwarte zijn er al genoeg. Je moet houden van je vak, anders hou je het niet vol. Ik hou van mijn vak alsof het de mooiste vrouw van de wereld is. Niet alleen is ze oogverblindend mooi maar ook nog spiritueel, geestig en muzikaal. En tot mijn geluk en verbazing is zij net zo verliefd op mij als ik op haar. Alleen moet ik van tijd tot tijd voor straf met haar door de hel en dat is voor mij de muziekindustrie. En de enige manier om de vlammen van die hel te doorstaan, is om in haar ogen te blijven kijken.”

Interview met tekstschrijver Maarten Peters

Een goede songtekst schrijven, is wellicht de grootste uitdaging voor een singer-songwriter. Menig muzikant is een virtuoos op zijn instrument of kan als een nachtegaal zingen, maar een pakkende, diepgaande originele songtekst schrijven, dat kunnen slechts enkelen. Maarten Peters is zo’n begenadigd schrijver en we proberen te ontrafelen wat zijn schrijfgeheim precies is.

Met minder geen genoegen

Maarten Peters is bekender dan menigeen zou verwachten. Hij schreef tal van songteksten voor onder meer Frank Boeijen, Rob de Nijs en Liesbeth List. Zangers en een zangeres die een goede songtekst belangrijk vinden en met minder geen genoegen nemen. Voor zichzelf schreef Maarten ook nummers en de bekendste is wellicht White Horses in The Snow.

Bij liedjes is de tekst altijd ondergeschikt aan de muziek.

„Nee.”

Nee?

„Absoluut niet. Nee-nee-nee. Nee. Tekst én muziek zijn de twee pilaren van elk liedje. ’t Is wél zo dat bij bepaalde genres, bijvoorbeeld schlagers, het meer gaat om het gevoel dat de muziek uitstraalt.”

Maar niemand luistert toch echt naar de tekst?

„Nou, ik kan alleen maar voor mezelf spreken natuurlijk, maar ik luister altijd wel degelijk naar de tekst!”

Wel?

„Ja, natuurlijk! Jij luistert toch ook naar de tekst?!”

Ja, tuurlijk. Maar een heleboel mensen misschien niet.

„Ik snap wel wat je bedoelt, hoor. Toen ik nog een klein jochie was, zat ik naar Engelstalige liedjes te luisteren. Ik snapte er geen reet van, maar ik vond het prachtig!”

Precies! Ik vind bijvoorbeeld de Portugese Fado-muziek, de blues van het Zuiden, gewéldig! Fantastische muziek en er wordt schitterend bij gezongen. Ik versta er inderdaad geen woord van, maar het gaat wel rechtstreeks naar binnen en het raakt me.

„Dat komt omdat er bij die twee soldaten van het lied, de tekst en de muziek, nog één ontbreekt die we nog niet hebben benoemd en dat is het gevoel. Het gevoel zorgt voor de samensmelting van die twee. Ze zeggen niet voor niets dat het gevoel in de muziek het laatste stukje op weg naar een hart kan overbruggen, daar waar praten dat niet meer kan.”

Een Engelstalige tekst is altijd beter dan een Nederlandstalige.

„Nee, nee. Er was ooit een tijd dat dat wél zo was. Toen ik begon met popmuziek, was het de gewoonte om Engelstalig te zingen want dat was dé taal van de popmuziek. Maar inmiddels is wel bewezen dat dat allang niet meer zo is. Zou de vraag eigenlijk niet moeten zijn: leent de Engelse taal zich beter om in te zingen dan de Nederlandse? Ik schrijf veel in beide talen en ik ben er achter gekomen dat je in het Nederlands wat meer je best moet doen.”

Als je in het Engels schrijft kun je je gemakkelijker, als het ware, verschuilen achter de taal en in het Nederlands is alles zo open en bloot, zo duidelijk.

„Soms ook niet. Bijvoorbeeld het liedje ‘Ogen met uitzicht op zee’, van Herman van Veen en Robert Chrispijn. Prachtige, ronde taal die ontzettend veel vertelt en waar je echt een hele wereld achter ziet. Maar daar moet je in het Nederlands wél voor werken.”

Meer dan in het Engels?

„Ja, dat denk ik wel. Misschien omdat je het Nederlands tot in je vingertoppen beheerst, ga je daar wat bewuster mee aan de gang. En in het Engels denk je al gauw: oh, dit is een mooie zin. Dan ben je misschien wat sneller tevreden.”

Heeft een bepaald taalgebruik ook direct te maken met het genre waar je voor schrijft?

„Dat denk ik zeker. Je hebt natuurlijk zoveel stromingen. Bij de schlagers worden de cliché’s meestal niet geschuwd, maar dat ligt weer anders bij cabaretliedjes of luisterliedjes. Mensen als Herman van Veen, Frank Boeijen, Robert Chrispijn en Maarten van Roozendaal maken mooie landschappen met hun woorden.”

En dat doe jij ook?

„Dat ligt er maar net aan waarvoor ik schrijf. Ik kreeg een aantal jaren geleden de opdracht om een opwekkend lied over kanker te schrijven voor Alpe d’huzes waar ik, samen met mijn vrouw Margriet Eshuys, ambassadeur van ben. Ik heb het daar heel moeilijk mee gehad. Hoe moet je over zoiets schrijven en dan ook nog opwekkend als je beste vriend er op dat moment aan dood ligt te gaan? Toen ben ik op zoek gegaan naar een metafoor. De Alpe d’Huez, dus die berg, ging ik zien als de ziekte en de wielrenner die de berg bedwingt krijgt die ziekte eronder. Ik heb er ook voor gekozen om het woord ‘kanker’ niet te gebruiken maar om het te omschrijven, waardoor het wat… zachter wordt. ‘Zachter’ is het woord dat me nu als eerste te binnen schiet. Begrijp me niet verkeerd, het gaat er niet om dat ik het niet wíl benoemen, maar ik ben meer van de omschrijvingen. Het moet wél duidelijk zijn, alleen. Soms hoor ik een liedje en dan denk ik: ik vind het prachtig, maar ik heb geen idee waar het over gaat.”

Ja en waar schrijf je zo’n tekst voor? Schrijf je om je gevoel kwijt te kunnen op papier, schrijf je om een boodschap over te brengen of schrijf je puur en alleen om mensen te vermaken? Of misschien alle drie?

„Ik denk inderdaad een mengeling van alle drie. Bij mij is het zo: ik hoor de hele dag liedjes in mijn hoofd. En als iemand me dan vraagt een liedje voor hem te schrijven, gaat mijn antennetje ook in de richting van die persoon en dan gaat het borrelen. Ik stel me dan ook altijd een optreden voor van die artiest. Dan hoor ik het einde van een liedje, applaus en dan komt mijn liedje. Het moet passen als een jas. Ik voel me soms ook net een kleermaker. In de muziek, in de melodielijn hou je ook rekening met het stembereik van iemand dus in de tekst blijf je ook een beetje binnen het idioom van die bepaalde persoon. Maar soms kan ik ook behoorlijk eigenwijs zijn, hoor. Ik moest eens teksten schrijven voor Ruth Jacott op Portugese liedjes. Ik had er twee gemaakt die ik allebei goed gelukt vond. Ruth vond de ene tekst verschrikkelijk en de andere geweldig.”

Er is ook altijd een soort spanningsveld tussen hoever je naar een persoon toeschrijft en hoeveel er van jezelf in een tekst zit.

„Eh, ja dat klopt wel, denk ik. Moeilijke stellingen, jongen!”

Goed, hè? Ik heb er nog meer, hoor! Zoals deze: de titel is het belangrijkste van een tekst.

(Diepe zucht) „Moet ik ja en nee zeggen en het dan gaan verklaren?”

Je mag zeggen wat je wilt.

„Soms. Toen ik elf was had ik mijn eerste liedjes geschreven en mocht ik optreden bij de ziekenomroep. Mijn oudere broer bracht me er op de fiets naartoe. De presentator vroeg me naar de titels die ik ging zingen. Maar die had ik helemaal niet! Ik had liedjes. Mijn broer heeft ze toen ter plekke verzonnen. Een titel kán een liedje samenvatten. Maar de samenvatting is dan wel heel summier.”

Jouw beste tekst moet nog geschreven worden.

„Ja. Dat is een open deur, maar het klopt wel. Je bent toch altijd hongerig en op zoek naar een mooie vondst. Het helpt als je soort schaduwblaadje achter de hand houdt waarop staat wat je precies in die tekst wilt zeggen. En dan kan ik echt gelukkig zijn als ik de zinsconstructie heb gevonden die daar precies uitdrukking aan geeft. Soms laat een tekstschrijver zich dwingen door rijm en gaat de betekenis een beetje verloren. Maar sommigen zullen ook zeggen: schaduwblaadje?! Welnee, ik begin gewoon en dan zie ik later wel waar het over gaat!”

Gooi jij veel weg tijdens het schrijven? Streep je veel door?

„Ik schrijf altijd met potlood en een kladblok. En doorstrepen ja, niet uitgummen. Want dan staat het er toch nog een beetje. En elke keer stel je een soort kleurendoosje samen met potloodjes die je wilt gebruiken om je tekst in te kleuren. De kleuren die je kiest, bepaal je zelf. Wat dat betreft ben je dus wel je eigen judge and jury.”

Laatste stelling. Tekstschrijven is een makkie?

„Nee, maar ik vind het ook geen pijnlijk proces ofzo. Ik zit vaak een beetje te pielen en dan heb ik mezelf aangeleerd om ‘niet-taal’ te gebruiken.”

Klanken?

„Ja, klanken. En dan kijk ik even op mijn schaduwblaadje en dan gaat er soms een woord een soort rolletje spelen. En dat noem ik dan het puntje van de sticker. Daarachter zit de tekst. Als je dat puntje los kunt peuteren dan trek je ‘m zó open en dan heb je je tekst.”

Is er een bepaald moment van de dag waarop jij bij voorkeur schrijft?

„Het ligt er maar net aan wanneer het gebeurt. Ik zeg altijd: een goed idee komt meerdere keren per dag voorbij, je moet alleen zorgen dat je thuis bent. Het is een proces, echt een ‘werkje’. Er staan een aantal dingen op mijn schaduwblaadje en dan ga ik de soep opzetten. Echt componeren met woorden. Passen en meten. Af en toe denk je: het couplet zegt nou wel dat ik zoveel woorden mag gebruiken, maar als ik dit en dit wil zeggen, dan moet ik misschien het couplet maar aanpassen, zodat ik het er toch in kwijt kan. Je bent de hele tijd bezig als een soort kok. Even proeven. Nee, dat is te zout. Dit erbij of dat eruit of een beetje water erbij. En dan maar hopen dat uiteindelijk blijkt dat je toch een soort culinair hoogstandje hebt gemaakt.”

Interview met singer-songwriter Rogier Pelgrim

Veel muzikanten durven geen liedjes te schrijven. De onzekerheid over een gebrek aan talent of de angst om in clichés te vervallen zorgen bij voorbaat voor een ‘writer’s block’. Wie hier tegenaan loopt, moet alle barrières opzij gooien en puur vanuit intuïtie beginnen. Het resultaat is verrassend. Dat is ook de manier waarop singer-songwriter Rogier Pelgrim zijn songs schrijft. Beginnen met muziek schrijven moet je volgens hem gewoon doen. Er is namelijk geen muzikale wet die dat dicteert of bepaalt. En: “Jatten mag. Het is helemaal niet erg als je een liedje schrijft dat op een andere song lijkt.”

Knagend gevoel

Al sinds 2009 is Rogier Pelgrim heel bewust met zijn solocarrière bezig. Hij is een muzikant en singer-songwriter pur sang. Zijn liedjes hebben de kwaliteit die zich gemakkelijk laat vergelijken met de songs van rasechte singer-songwriters als Jeff Buckley, Damien Rice, Patrick Watson, Jason Mraz, Neil Finn, en dichterbij huis, met die van Bertolf. Voor Rogier is muziek schrijven letterlijk een tweede natuur, maar ooit in zijn beginperiode manifesteerde de twijfel over het talent om liedjes te schrijven. Dat knagende gevoel heeft elke beginnende singer-songwriter en volgens Rogier is er maar één remedie: “Gewoon doen”. Maar over de juiste aanvliegroute en methode hoe je moet beginnen en hoe je een goed nummer creëert, is de Wageningse singersongwriter minder kort en bondig. Dat is een geheimzinnig proces dat zich niet laat vastpinnen op een simpele omschrijving.

Magie van het schrijven

“Je kunt er hele theorieën aan ophangen, maar ergens is het ook ongrijpbaar. Waar begon een idee? Wanneer is het af? Hoe dat precies gebeurt, is lastig om in woorden uit te leggen. Je kunt wel iets uitleggen, maar tegelijkertijd doe je het hele proces tekort. Het is echt magisch. Wat ik vaak in mijn workshops zeg, is dat het allerbelangrijkste bij songwriten is – en dit klinkt super basaal – dat je het gewoon gaat doen. De stap om de gitaar om je nek te hangen en tegen jezelf te zeggen: ‘Ik ga een liedje schrijven’, is al een heel moeilijke stap. Veel mensen, voordat ze zich daaraan durven te wagen, houden zichzelf al tegen door te denken dat ze het niet kunnen. Dat het bij voorbaat al niet goed genoeg is. En als ze al een zin op papier schrijven, hebben ze het gevoel dat het niks is. Maar je moet aan de slag gaan. Ik heb Blaudzun wel eens horen zeggen: ‘Het is ook belangrijk om slechte liedjes te schrijven, want dan ben je in ieder geval bezig en jezelf aan het te ontwikkelen. Je moet kilometers maken.’ Tijdens De Beste Singer Songwriter zei Ilse DeLange: ‘Hou de criticaster uit je kamer.’ Dat is je grootste vijand. Het stemmetje in je hoofd dat voortdurend zegt: ‘Dit is niet origineel of niet goed genoeg.’ Dat stemmetje moet je tijdens het schrijven uitschakelen. Het is dodelijk voor je creativiteit. Je moet alles zo onbevangen mogelijk laten stromen en op een gegeven moment is een liedje af. Dan laat je het voor wat het is en op een ander moment beslis je wat wel en niet goed genoeg is.”

Twijfel slaat toe

In het schrijfproces zijn er momenten dat een liedje goed begint. Alles lijkt te kloppen en je voelt de energie, maar dan klinkt het na een paar keer spelen ineens oubollig of saai. Je legt het nummer aan de kant en speelt het even later voor een bekende, die enthousiast reageert. Het nummer was helemaal niet zo slecht, maar de twijfel sloeg toe. “Dat herken ik wel. Vaak denk ik zelf dat een nummer te cheezy of te poppy is, maar dan laat je het aan iemand horen en dan vinden mensen het best tof. Het is prima om tijdens het schrijven je eigen gevoel niet al te serieus te nemen. Hoe het bij publiek aankomt, kan namelijk heel anders zijn dan wat jij voelt. Ik hoor van schrijvers dat ze veel liedjes weggooien. Dat doe ik nauwelijks. Vaak merk ik in het intuïtieve proces dat ik op het goede spoor zit. En als ik een liedje afmaak, dan is het in feite goed. Anders had ik het niet uitgeschreven. En als ik zin heb om het nummer nog eens spelen. Dat is voor mij ook een graadmeter van een goed liedje.”

Intuïtief en associatief

“Ik schrijf al sinds mijn jonge jaren teksten en gedichten. Regelmatig blijven die teksten in het schrift, omdat de teksten en melodie los van elkaar stonden en ik ze niet kon combineren. Dan had ik een tekst en daar moest ik dan een melodie op verzinnen. Dat werkte heel vaak niet voor mij. Toen ben ik op een andere manier gaan schrijven. Veel meer intuïtief en associatief.” Rogier pakt zijn gitaar om te laten horen wat hij bedoelt. “Heel vaak begin ik gewoon met een akkoordenschema.” Hij speelt C-, D- en Em-akkoorden en begint uit zijn losse pols een melodie en tekst te zingen. “Dit is eigenlijk een soort onzin-Engels. Gewoon een paar akkoorden strummen. Dan zing en verzin ik ter plekke een tekst. Op een gegeven moment komt er een zinnetje langs waarvan ik denk: ‘Hé, dat is cool!’ Dan vliegt er nog een zinnetje voorbij en word ik nieuwsgierig naar waar dit liedje naartoe gaat, waar het over gaat. Ik begin dus niet met het idee waar ik een lied over schrijf, maar meer wat voor woorden en gevoel de melodie in mij oproepen. Je zou poëtisch kunnen zeggen dat het nummer mij schrijft. Ik kijk waar ik naartoe word gevoerd. Gek genoeg kom ik dan heel vaak niet uit op een abstract nummer. Het blijkt dan wel degelijk ergens over te gaan als ik klaar ben. The Edge van U2 zegt: ‘De liedjes zijn er al. Je moet ze alleen uit de lucht pakken.’”

Natuurlijke manier

Schrijven is bijna per definitie een proces dat onzekerheid oproept en soms zelfs schaamte. Dat gevoel moet niet de overhand krijgen. “Het onzin-Engels dat ik uitkraam, daarvoor moet ik alleen zijn. Het is gênant. Je staat ontzettend in je blote reet. Daar wil je niemand bij hebben.” Rogier schrijft dus vooral vanuit zijn onderbewuste. Gevoelens, emoties of beelden die zijn blijven hangen komen bij een vrije en intuïtieve houding tijdens het schrijven vanzelf naar boven drijven. “Met deze methode van schrijven vallen voor mij tekst en melodie op een natuurlijke manier samen. Ik denk ook dat er altijd eerst muziek is en je daarna voelt welke woorden goed op een melodielijn vallen. Maar dat is voor elke songwriter anders. Er zijn schrijvers die eerst vanuit de tekst schrijven. De methode van schrijven is dus heel persoonlijk. Schrijven vanuit een tekst zorgt ook voor een beperking. Je hebt een kader van tekst waarbinnen je moet blijven. Soms kan dat prettig zijn, maar meestal belemmert dit mij.” Schrijven doet hij altijd met zijn gitaar in de hand. Muziek en melodie zijn leidend. „Dat is meestal bij het eerste couplet en refrein. Daarna kan ik wel met een schrijfblok zitten te zwoegen om het nummer af te maken. Afgelopen zomer had ik een liedje waar ik met pen en papier voor ging zitten. Net zo lang tot ik het klaar had.”

Discipline

Rogier plant niet en disciplineert zichzelf ook niet om te schrijven. „De beste liedjes komen juist als je het niet verwacht. Wanneer je niet denkt en concentreert om een nummer te schrijven. Maar tegelijkertijd ik heb van het Beste Singer Songwriter-programma geleerd dat het eigenlijk ook heel goed is om die tijd wel in te plannen. Liedjes schrijven is ook een vak. Ik vind mijzelf daarin niet altijd gedisciplineerd genoeg. Er zijn schrijvers die dit wel doen en bijvoorbeeld elke maandag schrijven.” Voordeel van discipline is dat je heel gefocust kunt zijn en de hele schrijfperiode alleen maar bezig bent met dat ene liedje. Onder druk en intensiteit komt een schrijver juist ook tot creativiteit en oplossingen. Heeft de vrijheid en intuïtie die Rogier zich tijdens het schrijven permitteert ook niet een keerzijde? Er zijn zoveel mogelijkheden om uit te kiezen en gebrek aan focus en discipline kunnen ontaarden in een lethargische wanorde waar uiteindelijk niets uit komt. „De discipline en focus van een deadline is goed. Op een gegeven moment moet je natuurlijk zeggen dat het nummer klaar is. Je kunt namelijk eindeloos blijven schaven, schrappen en schrijven. Ik heb recentelijk een album geschreven en omdat er een deadline was, zorgde dit er voor dat ik strakker werkte en ik tegen mijzelf zei: ‘Dit zijn de liedjes en dit moet het zijn.’ Dan kan het best linksom of rechtsom weer anders geschreven worden, maar het is wel prettig dat je gedwongen wordt nummers af te maken. Ik heb ooit een boekenschrijver gehoord die vertelde dat er altijd wel iets incompleets aan een creatie mag blijven hangen. En dat het gevoel dat iets niet af is altijd blijft. Dat hoort bij het beroep van liedjesschrijver.” Rogier heeft echter de voorkeur om vanuit zijn intuïtie te schrijven. Dat is voor hem puurder. “Dat is veel meer je hart laten spreken. Het risico is wel dat als de ‘muze’ je in de steek laat, je helemaal niets meer hebt. De andere methode is meer zakelijk. Dan ga je jezelf wel iets meer forceren en misschien levert dat niet altijd de meest geniale songs op. Tegelijkertijd produceer je, en ontwikkel je jezelf. Ik denk dat je moet beginnen met het associatieve, dat het echt vanuit je oerinstinct komt. Als je verder in het vak komt, moet je wellicht meer gedisciplineerd schrijven. Maar wees ook weer niet te krampachtig met het schrijven van muziek. Schrijf vanuit vrijheid en onbevangenheid. Het hele idee van de beste willen zijn en hits schrijven werkt alleen maar verlammend. Blijf dicht bij jezelf en schrijf ook niet 24/7.”

Samen schrijven werkt

Maar wat als je aan een liedje begint en je komt niet meer verder? “Wat kan helpen, is co-writers. Schrijf samen. Dat doe ik zelf ook af en toe. Op mijn laatste album had ik afgesproken met Paskal Jakobsen van Bløf en ben ik een dag naar Zeeland gegaan om samen met hem te schrijven. Dan ben je de hele dag ook gedisciplineerd bezig. Twee weten soms meer dan één en dat kan prettig zijn. Het voordeel van samen schrijven is dat je als songwriter op een ander spoor wordt gebracht dan je in je eentje had bedacht.” Een vastlopend liedje kan volgens Rogier ook veroorzaakt worden doordat een schrijver bang is voor het cliché. “Ik vind clichés helemaal niet erg. Stop ze lekker in je liedje. Clichés zijn waar. Daarom zijn het clichés. Er zijn wel grenzen, maar ik denk dat mensen er te bang voor zijn. Het is niet erg dat de mensen je tekst kunnen begrijpen. Sommige liedjes van mij zijn recht voor z’n raap. Jatten mag ook. Ik ben niet voor plagiaat, maar het is helemaal geen ramp als je liedje lijkt op wat iemand anders heeft gemaakt. Akkoordenschema’s zijn beperkt en het is moeilijk om iets te verzinnen dat nog nooit iemand heeft gebruikt. Denk aan blues. Niemand zal zeggen: ‘Dat is plagiaat.’”

Meer dynamiek

Een vastgelopen liedje hoeft niet per definitie slecht te zijn. Het kan bijvoorbeeld net iets te saai zijn, waardoor de energie en dynamiek ontbreken. Een verandering van structuur door een pre-chorus te pakken kan het nummer in één keer een boost geven. Zelfs de verandering van een akkoord aan het einde van refrein kan dat realiseren. “Ik liet ooit een van mijn nummers horen aan Tim Akkerman, de ex-zanger van Direct. Er zat een refrein in waar ik niet helemaal tevreden over was. Toen adviseerde hij dat ik het laatste akkoord in het refrein na de tweede keer net iets anders moest spelen om het frisser te maken. Hij had gelijk. Het zorgde ervoor dat het nummer niet saai werd. Wat ik soms ook leuk vind om te doen, is bij een deel van de tekst de maat even los te laten en in één keer heel veel woorden te zingen. Dat brengt meer spanning en klinkt ook natuurlijk. Verder zou je in het laatste refrein de melodielijn kunnen veranderen. Ook dat houdt het nummer fris en dynamisch.” Een andere manier om onder een writer’s block uit te komen, is ergens anders te spelen. Een andere ruimte heeft een ander geluid en andere sfeer. De buitenlucht kan verademend werken en zorgt dat je een andere energie voelt. “Soms helpt het ook om een andere gitaar of ander instrument te pakken.”

Talent niet zaligmakend

Volgens Rogier hoeft een songwriter niet uit zijn voegen te barsten van het talent. Schrijven kan in principe iedereen met een muzikaal gevoel. “Sting zei in zijn biografie over zichzelf: ‘Ik ben niet een heel goede muzikant, maar ik heb heel veel geoefend. Ik wilde gewoon heel graag.’ Huub van de Lubbe van De Dijk vertelde ooit: ‘Iets heel graag willen, is ook een talent.’ Je moet de droom hebben om songwriter te zijn. Dat is belangrijker dan talent. Je moet er vooral plezier in hebben. En dat heb ik. Voorlopig zal ik ook niet stoppen met liedjes schrijven.”

Het beste songwriters-liedje volgens Rogier Pelgrim

“Er is één nummer dat mij te binnenschiet: ‘Yesterday’ van de Beatles. Dat liedje is ook op een associatieve manier ontstaan. Paul McCartney had een zinnetje in zijn hoofd zitten met ‘Scrambled Eggs’. Op een gegeven moment is dat Yesterday geworden. Dit liedje is in stromende vrijheid geschreven. Het beste songwriters-liedje dat ik zelf geschreven heb, vind ik ‘Someone Part 2’ op mijn laatste album. Dat was eigenlijk een liedje ‘Someone Part 1’. Mijn producer vond vooral één zinnetje en ‘hook’ uit dat eerst nummer sterk en toen ben ik heel associatief een nieuw couplet en refrein gaan schrijven. Er ontstond een nieuw nummer. Een poppy liedje dat heel erg natuurlijk is ontstaan zonder de criticaster in mijn hoofd. Dit is daardoor een heel ander nummer geworden dan ik ooit heb geschreven en ik speel het heel graag.”

Rogier Pelgrim

Rogier won de Grote Prijs van Nederland in 2012 en stond in de finale van de eerste aflevering van Giel Beelens De Beste Singer Songwriter en stond in de Popronde. Na deze programma’s bracht hij een EP uit en in 2014 zijn debuutalbum Roll The Dice. Daarna kwam in 2017, na een geslaagde crowdfundingsactie, zijn tweede album uit: Birds And Busy People. Rogier staat met grote regelmaat op het podium en festivals, maar speelt net zo vaak in huiskamers.