Drummer en percussionist in een band

Het kan een te gekke combinatie zijn: drums en percussie in een band. In principe lenen alle muziekstijlen zich hiervoor. Uiteraard vraagt dit een geoliede samenwerking tussen de bespelers van de instrumenten die zo nauw met elkaar verwant zijn. Maar als het goed loopt, krijgt de muziek een sprankel die voelt als het bouwen van een feestje.

Drummer en percussionist in een band - Zo werk je samen

Samenwerking
Inkleuren
Timing
Drummer leidend
Volume
Live spelen
Zie ook

Samenwerking

“Soms merk je dat een nummer nog iets tekort komt. Dat een extra ritme iets kan toevoegen. Dat is voor mij het moment om er percussie bij te halen”, zegt drummer en producer Juan van Emmerloot. Dat heeft hij ook gedaan voor een aantal nummers op een album van zijn formatie Burnin’ The Rules, getiteld ‘Trappole’. Daarvoor zocht hij de samenwerking met percussionist Raymond Blahowetz. Die werd al op jonge leeftijd gegrepen door de sound van de conga’s, waarna hij zich steeds verder ontwikkeld heeft als percussionist in de volle breedte. Zijn roots liggen in de Indo-muziek, maar hij voelt zich thuis in een enorm breed scala aan muziekstijlen. “Percussie is invoegbaar in alle muziekstijlen, ook al ligt de oorsprong in latinrock”, zegt Raymond. “Het kan prima in bijvoorbeeld rock, zoals op ‘Trappole’ van Burnin’ The Rules. Hiervoor heb ik mijn conga’s overigens iets lager gestemd, omdat ik dat beter bij de muziek vond passen. Het zou anders te ‘huppelig’ worden. Het ligt meer aan het karakter van een nummer of percussie inpasbaar is dan aan de muziekstijl.” Juan voegt toe: “Soms mist een nummer speelsheid of franje. Wil je dat het een feestje wordt, haal er dan percussie bij. Het brengt leven in de brouwerij. Ook stoere muziek zoals rock mag een vrolijk randje hebben. Percussie kan daarvoor zorgen. Het voegt niet alleen ritmisch iets toe. Percussie heeft ook een breder geluidsspectrum dan drums, met name in de hoge frequenties.” Overigens speelt Juan in sommige opnames zelf de percussie in. “Dat doe ik als ik een groove wil componeren waar percussie onderdeel van is. Als ik terugluister en denk dat een percussionist het beter kan, vraag ik een percussionist. Maar dat is mede afhankelijk van het budget en de beschikbare tijd.”

Inkleuren

Raymond illustreert de rol van de percussionist: “Stel, de drummer doet een fill die eindigt met een slag op het crash-bekken. Met bijvoorbeeld een bell-tree kan ik die crash iets verlengen en inkleuren. Of door met een stick langs een tamboerijn te strijken. Zoiets zit niet op een drumstel. Als percussionist zoek ik steeds naar mogelijkheden om de muziek in te kleuren; hoe ik iets aan een nummer kan toevoegen om het te versterken. Als het ware een compositie maken binnen de compositie.” Juan laat enkele nummers horen waarop hij drumt en Raymond percussie speelt. Wat percussie toevoegt wordt des te duidelijker als hij de sporen waar percussie op staat afwisselend gaat muten (het volume op nul zetten) en aanzetten. Ook wordt duidelijk dat er voor de percussionist eigenlijk twee manieren zijn om samen met een drummer te spelen. Hij kan gaan vlechten (‘waven’ genoemd) of verdikken. Bij vlechten speelt de percussionist zijn noten tussen die van de drummer. Bij verdikken legt hij ze exact bovenop de noten van de drummer, om die te versterken. Vlechten geeft de muziek een wezenlijk ander karakter dan verdikken. “Het is doorgaans de soort muziek die erom vraagt om te vlechten of te verdikken”, zegt Juan. “In bijvoorbeeld de funk van Prince is vaak gekozen voor verdikken; die muziek vraagt daar gewoon om. Maar je kunt het ook binnen een nummer variëren. En overgangen maken tussen vlechten en verdikken, waardoor het nummer onderweg van karakter verandert. Over het algemeen geeft vlechten een verrassender effect, in plaats van braafjes meedoen met de drummer. Bijvoorbeeld een latin pattern, dat als het ware om de drums heen danst. Het nummer wordt er spannender door, zeker als op bepaalde plekken iets gebeurt wat je niet verwacht.”

Timing

Dat vlechten of waven, dus tussen de noten van de drummer spelen, klinkt als een uitdaging. “Dat is het ook. Het vraagt meer creativiteit van de percussionist”, beaamt Raymond. “Maar persoonlijk vind ik op de noten spelen van de drummer moeilijker. Het vereist dat de drummer en de percussionist beiden exact dezelfde timing hebben. Anders wordt het een puinhoop en mist het zijn effect.” Raymond vindt het belangrijk om in een live-situatie als percussionist goed zicht te hebben op de drummer. “En ik zorg dat de timbales (hoog en scherp klinkende trommels) altijd tussen mij en de drummer staan. De timbales zijn doorgaans de instrumenten waar je als percussionist ‘op los gaat’. Op zulke momenten moet je goed zicht hebben op de drummer, om te zorgen dat het in die ogenschijnlijke ‘chaos’ ritmisch toch allemaal klopt.” Hiermee komen we bij het aspect timing. Daarbinnen heb je eigenlijk drie mogelijkheden: stuwend spelen, op de tel of laid back. “Juan is van nature een laid back-drummer”, legt Raymond uit. “Doorgaans ga ik daarin mee, om het laid back-gevoel van de ritmesectie te versterken. Dat kan ook in een nummer dat door de andere instrumentalisten stuwend gespeeld wordt.” Is het een gulden regel dat wanneer de drummer laid back gaat, de percussionist dat ook moet doen? En als de drummer gaat stuwen, de percussionist ook moet gaan stuwen? “Vaak wel”, antwoordt Juan. “Maar er zijn ook uitzonderingen.” Hij demonstreert het met een opname van het nummer ‘Scientific Weirdo’ van zijn laatste album, waarin Raymond percussie speelt. Juan drumt laid back, maar in bepaalde stukken speelt Raymond bijna syncopisch stuwend, duidelijk voor de tel, wat de boel behoorlijk opzweept. Hij gebruikt daarvoor conga’s, timbales en shekere.

Drummer leidend

Een percussionist heeft veel mogelijkheden om zijn partij in te vullen, maar er zijn ook duidelijk beperkingen. “Het is niet zo dat je zomaar van alles kan en mag doen”, zegt Raymond. “Als percussionist naast een drummer moet je beseffen dat je een aanvullende rol hebt. Vrijwel altijd is de drummer leidend: hij stuurt de band aan. Hij bepaalt het tempo en de feel: stuwend, laid back of op de tel. Daar moet je als percussionist consequent in meegaan, anders wordt de drummer gek. Ook moet je als percussionist een arrangement kunnen spelen en in zo’n geval niet maar wat aanrommelen. Anders word je niet serieus genomen.” De uitdaging van percussie spelen naast een drummer is het zoeken van avontuur en verrassing, maar zodanig dat het samen wel klopt en niet het nummer overhoop haalt. “En ik maak geen fill als ik zie dat de drummer een fill maakt”, aldus Raymond. “Hoogstens misschien aan het eind van een nummer, als de drummer met een enorme fill drama en chaos creëert. Dan kan het mooi en passend zijn om daarin mee te gaan en deze (georganiseerde) chaos te versterken.” De latin, waarin de percussie zijn roots heeft, kent geen drummer. Daar is het hele drumstel verdeeld over de verschillende percussie-instrumenten. De leiding is in handen van de timbale-spelers. Zij geven de zogeheten cues voor de breaks, fills enzovoorts. “In een popband doet de drummer dat”, geeft Juan aan. “Natuurlijk zijn er eigenwijze percussionisten die zich daar weinig of niets van aantrekken. Maar daar doe je een drummer, en ook de band, geen plezier mee. Dat geldt ook voor het ‘doodspelen’ van alle nummers door steeds maar op de timbales te rammen. Ook daar wordt een drummer gek van.”

Volume

Met de timbales raken we het aspect volume aan. Een drummer kan veel volume maken, maar tegen sommige instrumenten van de percussionist kan hij niet op. “Naast de keuze van je instrument en het ritme dat je speelt, is je volume een belangrijke keuze”, stelt Raymond. “De percussie moet goed in de mix liggen. Als je te hard speelt, bijvoorbeeld met een tamboerijn, gaat die tamboerijn los van het nummer zweven. Speel niet te hard en varieer de afstand die je hebt van de microfoon. Anders help je als percussionist de band aan gort en wordt percussie als iets lelijks ervaren, en wil de band er de volgende keer geen percussionist bij hebben. Vergeet nooit dat je als percussionist dienend bent aan het geheel, net als de andere instrumentalisten.” Een percussionist heeft niet alleen slaginstrumenten, die voor korte tikken of geluiden zorgen. Hij kan ook langere geluiden maken, met name met de kleine percussie, zoals barchimes, triangels, sleighbells, effect cymbals en cup chimes. Juan pakt de opname van ‘Scientific Weirdo’ er weer bij en laat een passage horen. “Hier gaat het nummer als het ware open, gaat het ‘vliegen’. Raymond versterkt dat vliegen door er barchimes en verschillend gestemde sleighbells bij te spelen. Met percussie kun je ook ‘smeren’.”

Live spelen

In de opnames die Juan laat horen, heeft Raymond verschillende lagen ingespeeld met verschillende instrumenten. In een live-situatie is dat onmogelijk. Wat zou hij doen als hij deze nummers live moet spelen? “Dan verdeel ik het nummer in A’s en B’s en misschien wel C’s. A is bijvoorbeeld het couplet, waar ik conga’s in speel. B het refrein met bijvoorbeeld timbales. En tussendoor kleine percussie om in te kleuren.” Zoals eerder gezegd: de drummer is leidend. Maar houdt Juan er in een livesituatie rekening mee dat er een percussionist naast hem staat? “Zeker. Als drummer geef je ruimte aan de percussionist. Als hij er bijvoorbeeld voor kiest om de tamboerijn te spelen, dan speel ik niet de hi-hat. Soms verplaatst de groove zich naar de percussie. Als drummer pas ik me dan aan. En ik neem niet alle fills voor mijn rekening, maar geef de percussionist gelegenheid om ook fills te maken. Je kunt van tevoren afspreken waar dat gebeurt, maar je kunt dat ook regelen met cues.” Raymond voegt toe: “Soms gaat dat automatisch. Dan hoor je het aan het spel.”Kan er strijd ontstaan tussen drummer en percussionist? “Zeker”, stellen beiden. “Dan wordt het een soort battle van de negatieve soort, waarin de één niet voor de ander wil onderdoen. Dat is niet de bedoeling en dient de muziek niet.”

Zie ook

» Bongo’s
» Conga’s
» Djembés
» Cajons
» Tamboerijns
» Shakers
» Alle Percussie & Accessoires
» Alle Drums, Percussie & Accessoires

» Percussie leren spelen? Gebruik deze tips en technieken!
» De 7 leukste percussie-instrumenten voor pop en rock
» Cajon-ritmes leren spelen – De basis
» Nader bekeken: percussie-effecten
» Nader bekeken: Frame Drums
» Een nadere kijk op Latin percussie
» Sambapercussie: swing er op los in een sambaband
» Lijsttrommels: van bendir tot handtrom