De gitaar: wat is dit voor instrument?

Er zullen op de wereld weinig mensen zijn die nog nooit een gitaar gezien hebben. Het instrument wordt door miljoenen mensen bespeeld, maar wat is het nou precies voor instrument? Hoe werkt een gitaar, wat voor modellen zijn er allemaal en wat voor accessoires zijn er allemaal bij te gebruiken? Dat lees je hier op Bax-blog.nl!

De klassieke gitaar
De hedendaagse zessnarige gitaar in de E-A-D-G-B-E-stemming is een snaarinstrument dat zijn oorsprong vindt in de 19e eeuw. Honderden jaren eerder waren er al gitaarachtige snaarinstrumenten met een hals en klankkast, waarvan de luit een bekend voorbeeld is. Het is echter de Spaanse gitaarbouwer Antonio de Torres die de basis legde voor de moderne gitaar. Dit akoestische instrument was zo’n 20 procent groter dan de ‘romantische gitaar’, die tot deze tijd het enige zessnarige instrument was met de bekende zandlopervorm. Als snaren werden darmen van bijvoorbeeld geiten of schapen gebruikt.
Het instrument van De Torres werd in eerste instantie toegepast in de Spaanse muziek en werd dan ook een ‘Spaanse gitaar’ genoemd. Een voorbeeld hiervan is de Manuel Rodriguez Caballero 10 (foto). Aan het begin van de 20e eeuw zette men deze gitaar steeds vaker in voor het spelen van klassieke muziekstukken uit de Renaissance- en Barok-periode. De naam ‘klassieke gitaar’ raakte vervolgens meer ingeburgerd. De Flamenco-gitaar, zoals de Perez Luthier Flamenco, is hieraan qua vorm en constructie nagenoeg identiek, maar wordt met andere houtsoorten gebouwd. Het instrument moet immers een fel, luid en percussief geluid voortbrengen om de ritmische klanken van dit typisch Spaanse muziekgenre te ondersteunen. De darmsnaren zijn tegenwoordig vervangen door moderne polymeren als nylon. Men noemt het instrument dan ook wel een ‘nylonsnarige gitaar’. Voor de echte avonturiers en virtuozen zijn er zelfs uitvoeringen met zeven of meer snaren. De Ibanez G207CWC is hier een mooi voorbeeld van.

Westerngitaar
Tijdens het ‘Big Band’-tijdperk moesten gitaristen steeds vaker concurreren met grote en luide blazerssecties, dus maakten de darmsnaren plaats voor krachtiger klinkende stalen snaren. Een van de eerste modellen was de Parlor, die vrijwel hetzelfde formaat had als een klassieke gitaar. De Fender CP-100 Parlor is zo’n model. Om nóg meer volume te produceren werden de klankkasten steeds groter en werd er geëxperimenteerd met verschillende vormen. De bekendste modellen zijn de Triple O, Dreadnought en Jumbo, respectievelijk de Yamaha LS26 (foto), de Takamine GD30 en de Fender CJ-290S. Deze staalsnarige akoestische gitaren worden veelal voor westerse muziekstijlen gebruikt, vandaar de benaming ‘westerngitaar’. Er werden zelfs modellen gebouwd met metalen resonators in de klankkast om het volume verder op te krikken, zoals de Gretsch G9240 Alligator Round Neck. Vanwege hun blikkerige klank waren deze resonatorgitaren met name populair als slide-gitaar. Uiteraard zijn er vele varianten van de staalsnarige gitaar, waaronder de tenor-gitaar. Deze had maar vier snaren en werd in de jaren ’20 ontwikkeld, zodat spelers van viersnarige banjo’s ook hun partijen op gitaar konden spelen. Tenor-gitaren, waaronder de Ibanez AVT1, hebben veelal de vorm van een traditionele westerngitaar.

Elektrische gitaar
Met stalen snaren en een grotere klankkast werd al een flinke volumewinst behaald. Maar om boven een drumstel uit te komen moest de gitaar toch worden versterkt. In de jaren ’30 experimenteerde men door zenders en koolmicrofoons van telefoons in gitaren te bouwen. Dit evolueerde naar een speciale spoel die men een pickup of element noemt. De eerste gitaren met één of meerdere elementen waren de zogeheten hollowbody-gitaren. Qua constructie lijken deze veel op een akoestische gitaar, maar omdat ze deels elektrisch waren noemde men ze ‘semi-akoestisch’. Dit soort modellen hoort u vaak terug in de jazz- en rockabilly-muziek. Zo is de beroemde Ibanez GB10 het signature-model van jazzgitarist George Benson.

Bij hoge volumes of veel gain gingen hollowbody-gitaren echter vaak rondzingen. Om deze ongewenste feedback tegen te gaan werd de ‘solid body’-gitaar in het leven geroepen: een elektrische gitaar zonder holle klankkast, maar met een body van massief hout. Dit betekent dat hij onversterkt vrijwel geen volume produceert en alleen gebruikt kan worden in combinatie met een versterker. Een van de eerste elektrische solid body-gitaren is de legendarische Fender Telecaster (foto). Omdat de elementen de grootste rol spelen bij de klank van een elektrische gitaar, is de vorm van de body vaak niet van belang. Er zijn dan ook modellen die sterk afwijken van de traditionele gitaarvorm, zoals de V-vormige Jackson RRT-5 en de LTD EX-50. Tegenwoordig zien we ook elektrische gitaren met een USB-aansluiting, zoals de Fender Deluxe Stratocaster HSS Plus Top iOS, of een draadloze MIDI-interface zoals de Fender Fishman TriplePlay. Er zijn zelfs gitaren met digitale modeling-techniek, die het geluid van verschillende gitaren reproduceren en ook nog met één druk op de knop in alternatieve stemmingen gezet kunnen worden. Bekende voorbeelden zijn de Line 6 Variax-gitaren als de JTV-59. Ook klassieke en westerngitaren zijn er met een ingebouwd element. Deze instrumenten worden elektrisch-akoestisch of elektro-akoestisch genoemd en hebben vaak, net als de semi-akoestische en elektrische gitaar, een cutaway in de body om de hogere frets beter te kunnen bereiken. Voorbeelden hiervan zijn de Fender F-1000CE en de minder traditionele Ovation CC54i-PL iDea.

Gitaarversterker
Versterkers zijn er eveneens in vele soorten en maten. De allereerste modellen waren in feite omgebouwde buizenradio’s. Tot op de dag van vandaag is de buizenversterker de favoriet van veel gitaristen. De ‘gloeilampen’ voegen namelijk warmte en oversturing toe aan het gitaargeluid en reageren dynamisch op uw speelstijl. Met andere woorden: u kunt een vervormd geluid helemaal clean krijgen door slechts zachter aan te slaan of de volumeknop van uw gitaar terug te draaien. Voorbeelden van een buizenversterker zijn de Fender Vaporizer, de Ibanez Iron Label IL15 (foto), de Koch Studiotone Combo en de exclusieve ‘handwired’ Marshall 2245THW. Transistorversterkers als de Peavey Rage 258 en Roland Cube-40GX daarentegen hebben het voordeel dat u niet hoeft te wachten op het opwarmen en afkoelen van buizen. ook hoeft u niet jaarlijks de kostbare buizen te vervangen. Ze zijn echter niet zo dynamisch en produceren een wat strakkere en directere sound. Wel zijn ze een stuk vriendelijker geprijsd. Akoestische gitaarversterkers als de Schertler GIULIA, versterkers die speciaal gemaakt zijn voor gebruik met elektrisch-akoestische gitaren, zijn nagenoeg altijd transistorversterkers. Deze moeten immers het akoestische geluid van het instrument zonder extra kleuring versterken.

Er bestaan ook hybride versterkers met een transistor-voorversterker en een buizen-eindtrap of andersom. Hierbij krijgt u het beste van twee werelden. De zogeheten modeling-versterkers gebruiken digitale technologie om het geluid van verschillende buizen- en transistorversterkers na te bootsen. Vaak vindt u op deze versterkers ook ingebouwde effecten, waardoor ze ideaal zijn voor thuis en voor gitaristen die niet veel willen meesjouwen naar een oefenruimte of optreden. De Line 6 AMPLIFi 75 (foto) is zo’n modeling-versterker en heeft zelfs Bluetooth aan boord. En voor de liefhebber heeft Line6 ook de AMPLIFi 150 in het assortiment.

Accessoires
Bij gitaren horen natuurlijk ook de nodige accessoires. Zo hebt u een instrumentkabel als de Devine JACM/5 nodig om een gitaar te verbinden met een versterker. Wilt u staand kunnen spelen zonder constant de gitaar te moeten dragen met uw handen, dan is een gitaarband een onmisbare toevoeging. Er zijn zelfs gitaarbanden met een ingebouwde beveiliging om ervoor te zorgen dat deze niet per ongeluk los kan komen van uw gitaar. Hiervan is de Ibanez GS260-BK Trapper een goed voorbeeld. En of u nu beginner bent of gevorde, een stemapparaat is een fantastische tool om uw gitaar perfect op stemming te houden. De Fazley T-30 (foto) is een zogeheten clip-on stemapparaat dat u eenvoudig op de kop van uw gitaar klemt, zodat u twee handen vrijhoudt om te stemmen.
Om uw gitaar veilig weg te zetten of te gebruiken als blikvanger in de woon- of slaapkamer, gebruikt u het beste een gitaarstandaard als de Innox IGS 03 of een muurhanger. Een gig bag (draagtas) of koffer is van groot belang voor de bescherming van uw gitaar tijdens thet vervoer of het opbergen. De Fender Metro Gig Bag heeft zelfs schouderriemen, zodat u hem als rugtas kunt gebruiken. Erg handig voor op de fiets of op de brommer.
De snaren van klassieke gitaren worden doorgaans met de vingertoppen of nagels aangeslagen. Bij de staalsnarige western- en elektrische gitaren wordt vaak een plectrum gebruikt en voor solo’s een dikkere. Kunt u niet kiezen, dan is er de Fender Make History plectrums in blik; 36 stuks in drie verschillende maten.

Tot slot mogen we de snaren niet vergeten. Snarensets voor elektrische, klassieke en westerngitaren zijn er in diverse diktes en materialen. Hoe dikker de snaren, hoe voller het geluid. Maar dit kan ten koste gaan van de speelbaarheid, aangezien dikkere snaren stugger aanvoelen. Het soort materiaal van de snaren is daarnaast bepalend voor de klank en de levensduur. Zo zijn er snaren van puur nikkel voor een warme toon, of juist roestvrij staal voor meer bite. Daarnaast zijn sommige varianten voorzien van een speciale coating die corrosie tegengaat, waardoor de snaren langer hun helderheid behouden en tevens langer meegaan.

Dit artikel is verschenen in het Bax-shop.nl Zomermagazine 2014.