Noten leren lezen: C-majeur toonladder
Gepubliceerd op donderdag 14 juni 2018
Als je een muzikant complexe bladmuziek ziet spelen, ben je misschien diep onder de indruk. Aan de ene kant is dit terecht, want deze persoon heeft vast en zeker jarenlang intensief geoefend. Aan de andere kant moet je niet denken dat noten lezen iets enorm ingewikkelds is. Of je nu piano, keyboard, gitaar of drums speelt, op ieder instrument kun je met de basis beginnen. In dit blog behandelen we de veel gebruikte toonladder van C-majeur, ook wel C groot genoemd of C grote terts. Schrik niet van deze termen, het is eenvoudiger dan je denkt.
Moet je absoluut noten leren lezen om een muziekinstrument te kunnen bespelen? Nee, maar het is wel érg handig. Alles op het gehoor naspelen kan namelijk een behoorlijke klus zijn. Zo gauw je weet wat al die zwarte symbooltjes betekenen, kun je een willekeurig muziekboek kopen en beginnen met oefenen. Zelfs muziekstukken die je nooit eerder gehoord hebt!
Inhoud
C-majeur toonladder
De tonen van de C-majeur toonladder zijn C – D – E – F – G – A – B – C. Hierboven zie je hoe dat er uitziet in notenschrift. Onder het kopje Toonladders en toonsoort vind je meer over het hoe en waarom. Die theorie hoef je niet per se te kennen, maar kan wel helpen bij het leren. Het krullerige symbool aan de linkerkant van de notenbalk heet overigens de ‘sleutel’. In dit geval de veel gebruikte G-sleutel / vioolsleutel. Let op: bij de andere (minder gebruikte) sleutels zitten onderstaande noten hoger of lager (maar wel in dezelfde volgorde).
C-majeur op keyboard, piano en gitaar
We laten hieronder meteen zien waar je deze zeven tonen kunt vinden op keyboard/piano en akoestische/elektrische gitaar. Heb je zo’n instrument thuis, dan kun je dus onmiddellijk aan de slag.
Je kunt de C toonladder natuurlijk ook op andere snaarinstrumenten spelen, zoals basgitaar, ukelele, of mandoline. Of op strijkinstrumenten (bijvoorbeeld viool of cello) en blaasinstrumenten (bijvoorbeeld blokfluit, trompet of saxofoon). Het gaat wat ver om ook voor al deze instrumenten te laten zien waar de noten zitten, maar zorg ervoor dat je instrument in ieder geval goed gestemd is. Hiervoor kun je een stemapparaat gebruiken, wat vaak ook laat zien welke noot je speelt.
Toonladders en toonsoort
In de Westerse muziek kennen we twaalf verschillende tonen. Maar kijk je naar een piano, dan zie je er véél meer dan twaalf. Dit komt omdat die twaalf tonen steeds herhaald worden. Denk maar aan een lage mannenstem en een hoge vrouwenstem die samen dezelfde melodie zingen: de tonen zijn precies hetzelfde, maar worden op een andere hoogte gezongen – in een ander ‘octaaf’, zoals dat heet. Een piano heeft ongeveer zeven octaven, van zeer laag tot zeer hoog.
Deze twaalf tonen hebben namen (zie hieronder). Tussen elk van de twaalf tonen zit steeds dezelfde toonsafstand: een halve toon. Waarom we dat een halve toon noemen, is niet belangrijk. Verder zie je dat sommige een dubbele naam hebben. Ook daarvan is de reden nu niet van belang.
Twee halve tonen bij elkaar noemen we natuurlijk… een hele toon. Van C naar Cis/Des wordt dus een halve toon genoemd, van C naar D een hele toon, van C naar Dis/Es anderhalve toon, etcetera. Gewoon accepteren en onthouden.
Toonladder
Een toonladder is een rijtje van bijvoorbeeld zeven tonen. We gebruiken dus niet alle twaalf mogelijkheden. Deze tonen kunnen de basis vormen voor een liedje of compositie. Natuurlijk kun je als componist of liedjesschrijver daarvan afwijken, maar de gekozen toonladder blijft altijd de kapstok voor het muziekstuk. Een van de meest gebruikte toonladders is de majeur-toonladder (ook wel grote terts-toonladder) Zing het bekende ‘melodietje’ Do Re Mi Fa Sol La Ti Do, en je weet hoe hij klinkt. Zeer veel eenvoudige kinderliedjes en volksliedjes, zoals Altijd is Kortjakje ziek, maken gebruik van alleen maar deze tonen (of zelfs nog minder)!
Kortjakje in C-majeur:
Je herkent de majeur-toonladder aan de volgende afstanden:
heel – heel – half – heel – heel – heel – half
Beginnen we op toonhoogte C, dan krijgen we dus
C D E F G A B C
(heel heel half heel heel heel half)
En dat noemen we dan toonsoort C-majeur. Andere bekende toonladders zijn de mineur-, de pentatonische en de blues-toonladder. Elk type toonladder kun je op elk van de twaalf tonen beginnen. Begin je bijvoorbeeld met de majeur-toonladder op toonhoogte G , dan krijg je:
G A B C D E F# G
(heel heel half heel heel heel half)
Deze heeft dus nog steeds het Do Re Mi Fa Sol La Ti Do-melodietje, maar dan op een andere toonhoogte. O ja, hoe die F# er uitziet in notenschrift en hoe je hem speelt op keyboard of gitaar, zullen we nu niet behandelen. Het gaat om het voorbeeld.
Oefenen en vervolg-blogs
Lees bovenstaand verhaal eens een paar keer rustig door en probeer de tonen te vinden op je instrument. Pak daarna een boek of een website erbij met eenvoudige melodieën die gebruikmaken van de zeven tonen van de C-majeur toonladder. Typ in Google ‘bladmuziek liedjes’ en je vindt meer dan genoeg oefenmateriaal. Kijk of het je lukt om de muziek te spelen (langzaam oefenen). Hierbij kun je handig gebruikmaken van een metronoom. Succes!
Zie ook de vervolg-blogs:
- Noten leren lezen: mineur-toonladder en toonsoort
- Noten leren lezen: ritme, tempo en maatsoort
- Drumnotatie 101: tips & tricks voor beginners
- Piano/keyboard/orgel-akkoorden spelen? Dit is de basis!
Zie ook
» Muziektheorie & Noten leren lezen: je vindt het hier!
» De kwintencirkel – De ideale tool voor elke muzikant
» Muziek transponeren – Doe het zelf in 3 stappen
» Majeur en mineur: het verschil horen en begrijpen
» Songwriter-advies: je demo opnemen in een studio
» Songwriting-tips voor beginners
» Writer’s block? Tips voor songwriters
» Muziektheorie: móet je dat leren als muzikant?
» Gitaar stemmen? Hier lees je hoe dat moet!
» Hoe neem je zelf een goed klinkende demo op?
» Zelf thuis muziek produceren: dit heb je nodig
» Zang opnemen en versterken voor beginners
» Algemene educatieve muziekboeken
» Alle muziekboeken
» Muziekpapier
» Notatiesoftware
Marnix werkt sinds 2011 als copywriter bij Bax Music. Een typische all-rounder, maar met zijn ervaring op het gebied van onder meer toetsen, gitaar en zang, voelt hij zich in de categorie Muziekinstrumenten nog het meeste thuis.
Met deze gemakkelijke uitleg zou ik het misschien ook nog kunnen leren. Gewoon accepteren en onthouden, daar gaat het om.