Otis Redding – Geschiedenis van een groot soulzanger

Otis Redding. In de herinnering leeft hij voort als de grote of grootste soul-zanger. Geboren in 1941 in het plaatsje Dawson in de staat Georgia. Opgroeiend in Macon, Georgia. Het stadje telt heel veel muziek-iconen: Little Richard, James Brown, later de Allman Brothers en twee leden van REM. Het succes van stadsgenoot Little Richard deed Otis besluiten zanger te worden. Gastblogger Bart Dingemans vertelt het verhaal van Otis Redding aan de hand van diens belangrijkste songs en albums.

• Carrière van vier jaar
• Wat is soul?
• Otis en zijn tijdgenoten
• Pain In My Heart
• The Great Otis Redding Sings Soul Ballads
• Otis Blue/Otis Redding Sings Soul
• The Complete And Unbelievable Dictionary Of Soul
• King And Queen
• Otis Redding als live-performer
• Otis komt om bij een vliegtuigongeluk
• Postume platen
• The Immortal Otis Redding
• Sitting On The Dock Of The Bay
• Verwante songs van anderen
• Zie ook

Carrière van vier jaar

Otis Redding overleed, zoals veel popliefhebbers wel weten, bij een vliegtuigongeluk, op 10 december 1967. Otis’ carrière van optreden en platen opnemen duurde slechts vier jaar. Zijn leven heeft veel overeenkomsten met dat van Buddy Holly (zie mijn blog). Beiden zijn op volkomen natuurlijke wijze sterren geworden – hun kwaliteit was voor ieder snel duidelijk. Beiden waren vroeg getrouwd, en volwassen, wisten precies hun muzikale koers. Hun beider overlijden, in 1959 en 1967, luidde grote veranderingen in de popmuziek in. En beiden lieten een schat aan nog onuitgebracht materiaal na. Otis Redding geldt als ‘soul’-zanger en maakte dit begrip tot een geweldig nieuw merk voor de Amerikaanse popmuziek van zwarte jonge mannen en vrouwen, in de periode van 1964 tot zijn dood eind 1967.

Wat is soul?

Omdat Otis zo met dat begrip wordt verbonden even iets over dat woord ‘soul’. In het algemeen houd ik me niet zo graag bezig met etiketten op muziek en musici. Ze kloppen nooit helemaal; ze geven een vrijbrief voor inkapselen van artiesten in commerciële formules. Over het begrip soul dan toch dit: het is geassocieerd met de Christelijk geïnspireerde gospelmuziek. Richt zich als het ware naar boven, te zien als tegenstelling met de aardse blues-muziek. Maar pas op voor clichématige indelingen. Otis wordt op de liner notes van zijn eerste LP bijvoorbeeld een blueszanger genoemd. Vóór hem waren er al Ray Charles en Sam Cooke die een gospelstijl evolueerden tot muziek die ook al soul werd genoemd. Solomon Burke’s muziek kreeg al in de jaren rond ’62 het predicaat soul: hij was zelf een officieel bevoegd predikant.

Otis en zijn tijdgenoten

Uniek is Otis Reddings presentatie als oprecht, kwetsbaar mens. Na hem verschuift de nadruk van zijn collega’s naar machismo à la Wilson Pickett, de zelfbewuste attitude van black power en funk van mensen als James Brown en Stevie Wonder, en de puur sensuele stijl van Al Green. Die laatste slaat de brug naar de lichtvoetiger, oppervlakkiger dansmuziek met het etiket disco. De tijd van hoop en bezieling die in Otis’ werk tastbaar is, is in 1968 voorbij. Ik kies van Otis Redding een aantal van zijn sterkste opnames, een dwarsdoorsnede van zijn beste LP-werk. Het werk van Otis Redding is uiteraard niet bijzonder omvangrijk, gezien zijn korte opname-carrière als gevolg van de korte tijd van leven die hem gegund was.

Pain In My Heart

Deze LP komt uit in februari 1964, en de songs zijn opgenomen in de periode 1962-1963. Mij valt nu pas echt op hoe vroeg Otis’ carrière al is gestart. Immers, 1964 is het jaar van de Beatlemania en de British Invasion in de U.S.A. De Stones treden er niet eerder dan 1965 op.

Pain In My Heart

Van deze eerste LP het gelijknamige nummer. Alle elementen van Otis’ grootheid zijn al aanwezig: de emotionele zang van begging and pleading, en de kenmerkende begeleiding: een gouden mix van soepel ritme, met de diep bonkende drums en de blazerssectie. Kort na Otis nemen ook de Rolling Stones dit nummer op hun derde LP op. Het is een Redding-compositie die (te) veel lijkt op het nummer Ruler Of My Heart van Irma Thomas, geschreven door Allen Toussaint, beroemd producer-songwriter uit New Orleans. Stax moet de claim van Allen Toussaint erkennen. De songwriting-credits, op de eerste LP uit 1964, zijn al voor ‘Neville’, dat is Naomi Neville, Allen Toussaints moeder.

Security

Songwriting-credits postuum mede voor lijfwacht Sylvester Huckaby.

The Great Otis Redding Sings Soul Ballads

Met deze LP vestigt Otis zijn naam definitief. De diepe emotionele lading is uniek. Hierdoor worden de Britse groepen van die tijd (Rolling Stones, Animals, Kinks, The Who) eigenlijk dan al een gepasseerd station. Ook de begeleiding is van een niveau van muzikaliteit en ritmisch raffinement waar de Engelse groepen niet aan kunnen tippen. Hier volgen:

Home In Your Heart

In Home In Your Heart hoor je de fantastische begeleidende band los gaan. Deze bestaat uit in Memphis, Tennessee gesitueerde artiesten die min of meer vast verbonden zijn aan het in Memphis gevestigde platenlabel van Otis Redding, Stax/Volt Records. Het nummer is in 1965 eerst door Solomon Burke op de plaat gezet.

I Want To Thank You

Eigen compositie.

Nothing Can Change This Love

Compositie van de op 11 december 1964 overleden Sam Cooke (precies drie jaar minus één dag voor Otis). Een rode draad door Otis’ oeuvre is: eigen nummers, naast nummers van soulmaten als Sam Cooke, Motown, Solomon Burke en de Impressions, en later ook veel vooroorlogse songs uit het musical-songbook.

Stax/Volt Records

De eigen opnamestudio van Stax is een voormalig bioscooptheater, met veel hout en pluche. De opnames hebben daardoor een herkenbaar warm en zompig geluid. De begeleidingsband is voor de helft de landelijk bekende instrumentale groep Booker T & the MG’s: Booker T. Jones op hammondorgel, Donald ‘Duck’ Dunn op bas (13 mei 2012 overleden), Steve Cropper op gitaar, Al Jackson jr. op drums (overleden 1 oktober 1975). De drie eerstgenoemden zaten ook in de aan Booker T & the MG’s voorafgegane huisband van Stax: de Mar-Keys. Daarin zat ook al de machtige blazerssectie op alle platen van Otis: Wayne Jackson (trompet), Packy Axton (saxofoon) en anderen die op min of meer regelmatige basis meedoen, zoals saxofonist Floyd Newman en Andrew Jackson (trompet). Pianist is Isaac Hayes (bekend van de film Shaft en co-auteur van vele klassieke soulnummers van Sam & Dave). Het Stax-label is een echt familiebedrijf, toebehorend aan Jim Stewart en Estelle Axton, broer en zus. Hun namen vormen de labelnaam Stax. Zij is de moeder van saxofonist Packy Axton. Rond 1980 werden Booker T., Dunne en Cropper de kern van de begeleidingsband van de Blues Brothers in de bekende film.

Mr. Pitiful

Van de tweede LP komt dit nummer, de eerste wereldwijd gedraaide hit van Otis. Een echte rampestamper, met de trademark ‘gorgelende’ sax-solo. De song is de eerste coproductie met Steve Cropper in een hele reeks klassiekers. Deze blanke gitarist blinkt uit in muzikale ideeën, kleine geniale strofen. Je hoort van hem geen uitgesponnen solo’s.

Otis Blue/Otis Redding Sings Soul

De tweede LP die in 1965 uitkomt heet Otis Blue/Otis Redding Sings Soul. Hierop staan diverse nummers die Otis tot een household name maakten: Change Gonna Come (Sam Cooke), Respect (een eigen nummer, later ook een hit van Aretha Franklin), My Girl (Motown) en een heel grappig Satisfaction (Rolling Stones).

Satisfaction

Ik kies dit nummer om te laten horen hoe Otis iedere song geheel naar zich toe trekt tot iets eigens. Zelfs lukt dit met het overbekende Stones-nummer. Steve Cropper speelde hem het nummer op de akoestische gitaar voor; Otis vond het leuk om op te nemen, hij had tevoren het origineel nooit gehoord.

The Complete And Unbelievable Dictionary Of Soul

In 1966 maakt Otis weer 2 LP’s. The Soul Album uit april 1966 vond ik tegenvallen en sla ik over. The Complete And Unbelievable Dictionary Of Soul uit oktober 1966 is mijn favoriete LP van Otis. Hieraan is alles zo los, spontaan en aanstekelijk. Het is een fantastische mix van krakers van soulmaten, eigen composities en songs uit het ‘American songbook’.

Try A Little Tenderness

Onder de onverminderd excellente ballads neemt Try A Little Tenderness een heel bijzondere plaats in. Van een pensive mood naar een absoluut hals- en baanbrekende climax. Dit musicalnummer uit 1932 werd uitgevoerd door Bing Crosby, Frank Simatra, en ook in 1963 nog door Aretha Franklin en in 1964 door Sam Cooke.

Nu volgen twee Redding-composities van deze LP:

She Put The Hurt On Me

Fa-Fa-Fa-Fa-Fa (Sad Song)

De ‘Fa-fa-fa’-song is een bewerking van de herkenningstune van een Amerikaans tv-quizprogramma. Otis kijkt hier naar zijn eigen leven als singer van “sad, sad songs with a whole lot of soul”. Het is alsof hij onbewust toe is aan iets anders. The Soul Album vond ik al eerder een matte, routineuze indruk maken. De selectie van songs was iets te gelikt, te weinig goed eigen werk.

King And Queen

Een plaat vol humor en ontspannenheid is het succesvolle King And Queen uit maart 1967. Otis zingt duetten met Carla Thomas. De duet-platen van Marvin Gaye met Tammi Terrell en Kim Weston zijn het voorbeeld. Ik kies het humoristische Tramp:

Tramp

Otis Redding als live-performer

In de begindagen rond 1962 gold Otis nog als zanger van matige, lokaal bekende groepen. Daarbij was zijn intense emotionele vertolking van songs duidelijk. De 1,85 meter lange, massieve, zwijgzame man stond stil op het podium, licht voorover gebogen. Al gauw leerde hij van anderen een dynamischer presentatie. In de herfst van 1966 trad Otis voor de eerste keer in Engeland op. Hij had groot succes in clubs in Londen. Live trad hij op in het tv-programma Ready Steady Go. Overigens was dit met een andere band dan zijn vaste studioband. Het waren de Mad Lads, een band van een Stax-geluidstechnicus. Op internet staat de hele aflevering van Ready Steady Go. Ik zag dat dat inderdaad niet de vaste studiomusici waren. Vóór de tweede, grootser aangepakte tournee in lente 1967 was er al een ware soul-manie uitgebroken in het UK. Er waren bijvoorbeeld vijf in soul gespecialiseerde magazines op de markt gekomen. Het was voor de studio-band van Otis een unieke ervaring: van de rust en ontspanning van de studio in lokale bekendheid naar een pandemonium van populariteit en adoratie in Engeland. Er ontstond helaas voor het eerst onderlinge jaloezie, bijvoorbeeld over wie werd geïnterviewd. Otis groeide in de rol van leider, waarbij hij ook de rol van zakelijk leider aan zich had getrokken. Dit leidde tot beslissingen die niet ieder verwelkomde. Zo stond op de concert-poster Arthur Conley, een talent dat Otis wilde promoten, op gelijke hoogte als Eddie Floyd en boven Booker T & the MG’s. Conley maakte slechts één hit, en leefde vanaf 1977 in stilte in Nederland, in Ruurlo nota bene, waar hij op 57-jarige leeftijd is overleden. Ook was van Otis minder handig dat hij Sam & Dave voor zich op de bill had gezet. Deze twee geweldige showmannen brachten zalen tot een kookpunt, en dan was het aan Otis om het nóg hoger op te stuwen. Hoe dan ook was de tournee van lente 1967 een enorm succes, want soul, c.q. southern soul, de échtste vorm van soul, op het label Stax-Volt, was voor iedereen, blank en zwart, het muzikale toppunt. Maar de grootste doorbraak moest nog komen: die naar het blanke jonge poppubliek. En dit lukte door zijn grandioze optreden op het Monterey Pop Festival in juni 1967. Hij maakte gemakkelijk contact met de love crowd en bracht het publiek tot grote opwinding, had de enthousiastste respons van alle super acts. Hij neemt vervolgens enige maanden rust voor een operatie aan zijn stembanden.

Otis komt om bij een vliegtuigongeluk

Twee maanden na het verschijnen van the Dictionary Of Soul kwam het einde voor Otis in het vliegtuigongeluk. En twee dagen voor zijn dood schreef hij Sitting On The Dock Of The Bay. Het postuum uitgebrachte nummer maakte hem ook bij het brede publiek voor altijd tot icoon. Op 9 december 1967 stort zijn vliegtuig neer, op weg naar een optreden in Madison, Wisconsin. Het was ijzig koud. Alle commerciële vluchten waren gecanceld. Maar Otis was vastbesloten te gaan. Zijn eigen tweemotorige Beechcraft stortte neer in een meer bij de stad Madison. De begeleidingsgroep voor het concert, The Bar-Kays, een talentvolle jonge tweede studio-band, kwamen met hem om.

Sitting On The Dock Of The Bay

Postume platen

Er bleek veel onuitgebracht werk te liggen, dat later is uitgebracht op drie LP’s. Steve Cropper stelde de eerste samen, geheten Sitting On The Dock Of The Bay (1968), de derde, Love Man, verscheen in 1969. Het gekke is dat dit postume werk tot het beste behoort wat Otis ooit gemaakt heeft. Het zijn geen afgevallen LP-songs of onaffe schetsen. Op de Steve Cropper-compilatie staan minder bekende singles met hun B-kantjes, op The Immortal Otis Redding vinden we songs die dagen voor zijn overlijden werden opgenomen. Love Man bevat songs verspreid opgenomen in het hele jaar 1967. Gelukkig zijn we als liefhebber in staat gesteld Otis nog meer op zijn best te kunnen horen op deze drie postume platen. De eerste twee zijn in talloze vermommingen bij allerlei obscure labels op de markt verschenen. Ik kies:

The Immortal Otis Redding

Thousand Miles Away

Hard To Handle

Sitting On The Dock Of The Bay

The Glory Of Love

Uit 1936 van ene Billy Hill, uitgevoerd door onder andere Benny Goodman, Count Basie, Peggy Lee, de Ink Spots. Otis bouwt het wederom, net als Try A Little Tenderness, op naar een prachtige climax.

Verwante songs van anderen

Last Night – The Mar-Keys.

Deze instrumental uit 1961 was de eerste hitsingle van het label Stax. Hier hoor je de bovengenoemde musici van de Stax house band. Toen het nummer onverwacht een hit werd, en er bijgeperst moest worden, bleek de studio-opname te zijn verdwenen. In allerijl is vervolgens een demo c.q. proefversie gebruikt. Deze demo is de versie die bekend is geworden.

Green Onions – Booker T. & The M.G.’s

Weer een instrumental: swingend en uiterst professioneel gespeeld. Booker T. Jones schreef het nummer op 17-jarige leeftijd; in 1962 het is in de studio ontstaan bij wat jammen. De groep klonk zo loepzuiver en tight, ver boven het niveau van vakmanschap van de popmuziek van toen, meer herinnerend aan de top jazzopnames uit die tijd (1962). Ook de geluidskwaliteit was ongehoord, als het ware van een andere tijd.

Ruler Of My Heart – Irma Thomas

Je hoort in deze pracht-compositie van Allen Toussaint in de al even mooie uitvoering van Irma Thomas heel duidelijk Pain In My Heart.

Zie ook

» Joe Jackson – Geschiedenis van een complexe popartiest
» Lyle Lovett – Geschiedenis van een ongewone countrymuzikant
» Ray Charles – Geschiedenis van een blues en soul-genie
» Kate & Anna McGarrigle – Geschiedenis van twee singer-songwritende zussen
» Buddy Holly – Geschiedenis van een muzikale vernieuwer
» Steely Dan – Geschiedenis van een unieke popband
» Het succesalbum Bridge over Troubled Water
» Britpop in de jaren 90: kort maar krachtig
» Gangstarap – Geschiedenis van deze beruchte muziekstroming
» Carole King: een van de succesvolste singer-songwriters
» Chess Records: thuisbasis van Rhythm & Blues en Rock & Roll
» Latin-muziek: een grote verzameling muziekstijlen – Leer er meer over!
» Wie was Les Paul?
» Hiphop-geschiedenis: meer dan alleen rappen
» Elektrische gitaar: geschiedenis, klank en speeltechniek
» Synthesizer: geschiedenis, soorten & tips
» Jazz – Geschiedenis en kenmerken van een rijke muziekstijl

Lyle Lovett – Geschiedenis van een ongewone countrymuzikant Joy of Cooking – Geschiedenis van een pretentieloze hippieband The J. Geils Band – Geschiedenis van een macho groep met stijlgevoel Little Feat – Geschiedenis van een cult-band De meest gesamplede liedjes ooit Joe Jackson – Geschiedenis van een complexe popartiest