Concertopnames voor televisie – De wereld over met een broadcast audio-engineer

De muziek die je op televisie hoort klinkt zo mooi omdat het zorgvuldig is opgenomen en gemixt. Terwijl jij geniet van de mooie klanken, wordt er achter de schermen hard gewerkt om het geluid zo goed mogelijk te vertalen naar verschillende audiosystemen. Wie zorgt ervoor dat de klanken van een concert op zijn mooist worden vertaald naar jouw audiosysteem? Een van de verantwoordelijken is de broadcast audio-engineer. In dit blog krijgen we een kijkje achter de schermen bij een ervaren audio-engineer en neemt hij ons mee in zijn bijzondere werk.

Huub Lelieveld, een ervaren audio-engineer, werkt wereldwijd aan het opnemen en mixen van live concerten voor televisie. “Als het live is, maak ik de broadcastmix. Als het niet live is, neem ik het op om het later zelf of door de artiest te laten mixen”, legt hij uit. Tijdens muziekevenementen draait het vaak voornamelijk om de artiest en maak je als kijker weinig mee van wat er achter de schermen gebeurt om een optimale luisterervaring te bieden. Lees verder en laat je verbazen over de uitdagingen en technieken die komen kijken bij Huub zijn bijzondere baan als broadcast mix-engineer.

Werken naast de ‘normale’ geluidsman

Vaak werkt Huub naast de geluidsman van een evenement. Bij elk liveoptreden zorgt de FOH (Front of House) engineer voor het geluid dat je in de zaal hoort. Huubs werk begint waar dat van de FOH engineer eindigt. “Er is het geluid van de tour of het evenement, dat staat op zich. Ik tak alle signalen los af”, zegt Huub. Hij vangt dus alle audiosignalen individueel op, waarmee hij een aparte mix creëert voor de broadcast, onafhankelijk van wat er in de zaal gebeurt. Voor de tv-uitzending wil je de verhouding tussen muziekgeluid en omgevingsgeluid mixen, zodat je het publiek kunt horen wanneer er bijvoorbeeld gejuicht wordt: “Los van wat er in de zaal of het stadion gebeurt maak ik in een regiewagen, geluidswagen of los gebouwde tijdelijke studio een aparte mix voor broadcast. Ik plaats bovendien extra microfoons zodat je op de televisie het publiek goed kunt horen. Dit varieert tussen 16 tot 32 microfoons en hangt af van het formaat van de locatie.”

Bij de gemiddelde stereo geluidsinstallatie kun je al verdwaald raken bij het verbinden van alle kabels, laat staan bij het mixen van een liveconcert. Al snel valt de term ‘MADI’. MADI is een systeem dat het mogelijk maakt om meerdere digitale audiosignalen via een enkele kabel te versturen. “Op deze manier krijg ik alle microfoons gesplit binnen op mijn eigen stageboxen. Vervolgens komen via het MADI-systeem de verschillende audiobronnen samen in mijn audio-interface.” De microfoons en instrumenten zijn dus aangesloten op stageboxen die deze analoge audio-signalen opvangen en vervolgens converteren naar digitale signalen die bestemd zijn voor de audio-interface van de mix-engineer. Dit is waar MADI-systemen een belangrijke rol spelen. Via glasvezelverbinding is het mogelijk om met een hoge snelheid afstanden van tot wel twee kilometer te overbruggen zonder dat er signalen verloren gaan. Zonder deze geavanceerde technieken is het vrijwel onmogelijk om video en geluid synchroon te houden.

Broadcast voor Grand Tour Season 1 (2017)

De complexiteit van een broadcastmix

Het opnieuw mixen van het geluid voor broadcast is cruciaal: “Een PA-mix klinkt over het algemeen vrij slecht voor broadcast. Dit komt door verschillende factoren, zoals de akoestiek van de zaal en de dynamiek van de livemix”, vertelt Huub. “In een zaal hoor je sommige elementen zoals drums en gitaarversterkers al hard genoeg door de akoestiek. Voor tv moeten deze elementen anders worden gebalanceerd omdat de akoestiek van de zaal niet meespeelt”. De akoestiek is uniek voor elke concertlocatie, met als gevolg dat de optimale balans tussen de instrumenten en stemmen per locatie verschilt. Het is de taak van Huub om deze verhoudingen aan te passen voor televisie. “In een galmende arena is minder galm nodig omdat de ruimte zelf al voor reflecties zorgt. Voor tv moet vaak juist meer galm worden toegevoegd om het geluid vol te maken.” Naast de akoestiek speelt ook volume een belangrijke rol: “Een liveoptreden kan grote dynamische verschillen hebben, van zachte ballads tot oorverdovende rocknummers. Op tv moet het volume constant blijven om te voorkomen dat de kijker continu aan de afstandsbediening zit. De akoestische eigenschappen, geluidssystemen, publieksgeluiden, en omgevingsfactoren die een liveoptreden levendig en dynamisch maken, kunnen problematisch zijn voor een broadcastmix omdat de luisteromstandigheden en apparatuur sterk verschillen”, vertelt hij. Een broadcastmix vereist dus een andere benadering om ervoor te zorgen dat het geluid helder, gebalanceerd en aangenaam is voor het thuispubliek.

Global Citizen Festival broadcast, Ghana (2022)

De uitdaging van audio- en video-synchronisatie

Hoewel het opnemen van een concert eenvoudig lijkt, schuilt er meer achter. “Er zijn heel veel variabelen en er is erg veel dat mis kan gaan. Bij high-end video-opnames, zoals die van Coldplay in Argentinië of Taylor Swift in Dallas, moet alles perfect zijn. Als de audio-opname misgaat, kun je de video ook weggooien”, zegt Huub. Het synchroniseren van audio met video is dus een cruciaal onderdeel van Huubs werk. Om audio en video synchroon te laten lopen, wordt gebruikgemaakt van een sample rate converter: dit apparaat zorgt ervoor dat de samplefrequenties van verschillende binnenkomende signalen gelijk worden gesteld. “Als audio en video niet dezelfde timing gebruiken, kunnen ze na verloop van tijd uit sync raken, wat zorgt voor een verwarrende kijkervaring.” Wanneer beeld en geluid niet synchroon lopen, wordt er in vaktermen over ‘drift’ gesproken.

Coldplay live-uitzending bioscopen wereldwijd – video regie, Buenos Aires (2022)

Huub herinnert zich een situatie bij de opnames van de Rolling Stones in Cuba, waar dit misging. Bij deze opname was er geen centrale synchronisatie aanwezig; de audio-opname, de losse filmcamera’s en het geschakelde videosignaal liepen elk op hun eigen clock. Dit zorgde voor een groot probleem in de montagefase. “Toen we begonnen met de montage, ontdekten we dat er gedurende het concert ‘drift’ was ontstaan tussen de opgenomen PA-mix, het beeld en de mix die was gemaakt van de audio-opnames. Alles begon synchroon, maar na verloop van tijd liep het steeds verder uit de pas. Bij het opnemen van zo’n concert werk je samen met meerdere partijen en is het dus cruciaal om het hoofd koel te houden en te zoeken naar de juiste oplossing.” Dat Huub het hoofd koel weet te houden, zelfs wanneer er gewerkt wordt met wereldberoemde namen, wordt duidelijk als hij vertelt over de goede afloop: “In deze situatie had ik contact met de mix-engineer, de legendarische Bob Clearmountain en de video-editor. Samen bespraken we de beste manier om dit probleem op te lossen. Gelukkig kon ik hen adviseren hoe we de synchronisatie konden herstellen. Dankzij onze samenwerking en technische kennis konden we ervoor zorgen dat de opname uiteindelijk weer synchroon liep met de video”, vertelt Huub tevreden.

Met apparatuur de wereld rond

Een indrukwekkend project van Huub was de broadcast van het Global Citizen Festival vanuit Ghana. “Dit was een wereldwijde live-uitzending, onder andere op ABC in Amerika.” vertelt hij. Voor deze opdracht vroeg Huub twee mixers van zijn keuze, inclusief speakers, plug-in servers en multitracksystemen. De omvang van de acts en het snelle tempo waarin ze elkaar opvolgden, was de reden dat hij twee mixers nodig had om alles soepel te laten verlopen.

Mixen vanuit zeecontainer bij Global Citizen Festival, Ghana (2022)

“Ik heb in het voortraject twee mixers van mijn keuze, namelijk een Lawo MC2 56, bij een verhuurpartij gevraagd, inclusief speakers, twee plug-in servers en enkele 192-kanaals multitrack systemen.” De omvang van het evenement komt nog eens extra naar voren wanneer Huub vertelt dat hij maar liefst 6 MADI-systemen nodig had om digitale signalen te syncen met de video clock. De vraag die logischerwijs volgt, is hoe deze apparatuur allemaal op tijd en op de juiste plek terechtkomt. Huub geeft antwoord: “Normaal gezien bouwen we in Nederland alles op om te testen. Hierbij kun je denken aan de audiomixers plus randapparatuur, de video-regie inclusief engine room en alle camera’s. Na het testen gaat alles in flightcases en op pallets om zodoende in een vliegtuig getransporteerd te worden.” Dankzij de de uitgebreide technische voorbereiding en logistieke planning, wordt de kans op problemen tijdens de opnames zoveel mogelijk beperkt.

Voorbereiding tv-uitzending nationale dag Verenigde Arabische Emiraten (2023)

Een van de meest extreme klussen die Huub heeft meegemaakt, was de nationale dag van de Emiraten. Voor deze jaarlijkse tv-uitzending had SR Films maar liefst 57 pallets aan audio-, camera- en videomateriaal nodig: “Je maakt het niet vaak mee dat de video- en audio regie opgebouwd wordt in een tent met twee verdiepingen en twee aparte regieruimtes”. Het liveconcert op de televisie is eigenlijk maar een klein onderdeel van het volledige pr, maar duidelijk wordt dat er achter de schermen een wereld van voorbereiding en planning aan voorafgaat. Audio-engineers en technici zijn dagenlang bezig met het opbouwen, testen en finetunen van alle apparatuur om ervoor te zorgen dat elke noot perfect klinkt en jij thuis kunt genieten van je favoriete artiesten.

Prachtige locaties en perfecte producties

Huub heeft op vele bijzondere locaties gewerkt, maar de albumpresentatie van Coldplay live vanuit Amman, Jordanië, was een van de meest indrukwekkende. “Coldplay had een berg in Amman gekozen die historisch belangrijk is voor zowel christenen als moslims.” Het concert werd bij zonsopgang en zonsondergang gespeeld en live uitgezonden. Een uitstekende kans om unieke beelden te schieten dus: “Er werd gewerkt met slechts 4 filmcamera’s en zonder kunstlicht. Het zag er echt zo onwijs vet uit. Naast een sprankelend videobeeld klonk het zo perfect dat ‘het internet’ nauwelijks geloofde dat het live was. Maar dat was het dus echt. Ik geloof dat dit wel het vetste product is waar ik bij betrokken ben geweest”, vertelt Huub tevreden.

Coldplay albumpresentatie op berg in Amman, Jordanië (2019)

Van legendarische acts tot mooie vooruitzichten

Het is duidelijk dat Huub een portfolio heeft waar menig muziekfanaat van gaat kwijlen. Desondanks zijn we benieuwd of er artiesten/bands zijn die nog op het verlanglijstje van de audio-engineer staan. Wat betreft zijn muzikale voorkeuren, houdt Huub van artiesten uit de jaren ’60. “De artiesten die ik echt fantastisch vind, komen over het algemeen uit de jaren ’60 en zijn dus bejaard of dood,” lacht hij. Toch heeft hij nog dromen voor toekomstige projecten. “Ik zou erg blij zijn als Vulfpeck in mijn planning zou verschijnen.” Hij herinnert zich een gesprek met Bolke Burnaby Lautier van SR Films, zijn opdrachtgever, jaren geleden. “Bolke vroeg me wie ik het liefst op zou nemen, en mijn antwoord was toen: de Foo Fighters. Het toeval wilde dat er niet lang daarna een opname in Barcelona van de Foo Fighters in de planning verscheen.” Dit soort toevalligheden en uitdagingen houdt zijn werk spannend en bevredigend.

Coldplay live-uitzending wereldwijd, Buenos Aires (2022)

Het werk van broadcast audio-engineers zoals Huub Lelieveld blijft vaak onopgemerkt, terwijl het cruciaal is voor de kwaliteit van de concertopnames die we allemaal op televisie aanschouwen. De volgende keer dat je in de woonkamer staat te dansen voor de buis tijdens een concertopname, neem dan even een momentje en let op de helderheid, de balans en de kwaliteit van elk instrument en elke stem. Klinkt goed hè? Wie weet is Huub wel degene die op dat moment hard aan het werk is om de muziek fantastisch te laten klinken bij jou thuis.

Huub Lelieveld,  (2023)

Zie ook

» Studio-randapparatuur
» Studio-koptelefoons
» MIDI Studio Controllers

» Front of house-mixen (FOH) – Hoe pakt een geluidstechnicus dat aan?
» Digitaal mixen combineren met hardware-effecten – Dat werkt zo
» De meest gemaakte fouten tijdens het mixen

Baxpertise van Bas: hiphop én Special Care Podcasten met laag budget – Hoe krijg ik professioneel geluid? Geluidstechnicus worden – zo maak je een goede start Wat NIET te doen als live-geluidstechnicus Hoe vertel je met je podcast een goed verhaal? Audio-setups voor gamers – De juiste microfoon en koptelefoon