Vorm van pop-liedjes – Leer over couplet, refrein, bridge en meer!

De vorm van een liedje gaat over bijvoorbeeld couplet, refrein en bridge. Nuttig materiaal voor songwriters! Welke onderdelen hebben songs zoal en wat is de functie van elk onderdeel binnen een nummer?

• Dezelfde taal spreken
• De onderdelen
• Intro
• Verse en chorus
• Pre-chorus
• Bridge
• Instrumental
• Outro
• Nog niet klaar
• Goed om te weten
•     Klassieke vormen van popliedjes
•     ‘When we were young’ – Adèle
•     Vanuit de ‘hook’
• Zie ook

Dezelfde taal spreken

Het kan beslist geen kwaad om als songwriter (maar ook als muzikant) de verschillende onderdelen die een liedje kan bevatten, te kennen en dan ook de naam ervan. “Ik merk dat bij veel muzikanten die termen best onbekend zijn. Of dat ze verkeerd gebruikt worden”, constateert Bart Kiers. “Ik ben helemaal niet zo’n man van de theorie, maar het kan handig zijn om als muzikanten onderling dezelfde taal te spreken. Ook als het gaat om termen die met de vorm van een liedje te maken hebben.” Zanger, muzikant en songwriter Bart Kiers heeft in zijn muzikale leven al veel liedjes geschreven. Alweer wat jaren terug maakte hij furore als zanger van de band Busted die de hitlijsten haalde met het nummer ‘Blablabla’ en die in 2002 de publieksprijs won tijdens de Grote Prijs van Nederland. Op dit moment is Bart vooral actief als ‘standup musician’, zoals hij het zelf noemt. Hij wordt ingehuurd om congressen en soortgelijke evenementen bij te wonen en deze na afloop met een lied, gezeten achter de piano, op zijn eigen manier samen te vatten. “Het is hard werken tijdens zo’n congres, maar het is leuk om te doen en het wordt erg gewaardeerd”, aldus Bart.

De onderdelen

Zoals gezegd, over songwriting valt veel vertellen. Met de vorm van een nummer bedoelen we de structuur van een song, die gevormd wordt door diverse onderdelen. Couplet en refrein zijn daarvan wellicht de bekendste, maar er zijn er nog meer. Met de volgende onderdelen hebben we zeker 90 procent en zo niet meer van alles wat een popliedje kan bevatten wel gedekt: intro, couplet (verse), refrein (chorus), pre-chorus, instrumental of solo, bridge en outro. Dat lijstje is goed te overzien, en met deze ingrediënten zijn inmiddels miljoenen popliedjes gemaakt. Omdat de meeste benamingen in dit lijstje in het Engels zijn, kiezen we er in dit artikel voor, om dat ook voor het couplet en refrein te doen. Dan zijn we consequent. Dus hebben we het steeds over verse en chorus, waarmee we respectievelijk couplet en refrein bedoelen. Let op: een goed liedje hoeft echt niet al deze onderdelen te bevatten.

Intro

We beginnen vooraan, met iets wat bijna ieder liedje wel heeft. Dat is de intro: een kort stukje instrumentaal voordat de zang begint. “Zelf vind ik de intro heel belangrijk”, zegt Bart. “Eigenlijk moet je aan de intro het liedje meteen kunnen herkennen. Dat geldt voor live-optredens, maar zeker ook voor op de radio.” Hoe belangrijk Bart een intro ook vindt, het is doorgaans niet het eerste wat hij componeert als hij een liedje schrijft. “Vaak zelfs op het allerlaatst, dus als de rest van het liedje klaar is.” Een intro hoeft niet lang te zijn, volgens Bart. “Sterker nog, ik houd meer van korte intro’s. De intro moet een functie hebben in een liedje en dat hangt niet af van de lengte. Mijn ervaring is ook dat we, uiteindelijk in de studio, vaak besloten om de intro nog korter te maken dan oorspronkelijk bedacht. Zo van: vier maten in plaats van acht, dat is genoeg.”

Verse en chorus

Dan naar twee onderdelen die eigenlijk in ieder liedje zitten: verse (couplet) en chorus (refrein). We zoomen op allebei tegelijk in, omdat ze een soort onderling verbond hebben. “In de verse vertel ik vooral het verhaal. Dus is de tekst belangrijk. De chorus is vooral muzikaal ‘catchy’ en hier is de tekst (als verhaal) wat minder belangrijk. De chorus is – meer dan de verse – bedoeld om de luisteraar of het publiek te laten meezingen”, zegt Bart. In een aantal, ook bekende, liedjes valt op dat de verse muzikaal een stuk minder interessant is dan de chorus; zeg maar ‘zwakker’. Het lijkt er soms zelfs bijgesleept. “Dat klopt”, beaamt Bart. “Ik vind dat eerlijk gezegd ook wel van een aantal van mijn eigen liedjes. Het is jammer, maar het gebeurt. Maar een muzikaal sterke chorus kan veel goedmaken. Bovendien vind ik in de verse de tekst belangrijker dan de muziek. De verse mag muzikaal ook minder interessant zijn dan de chorus, want de chorus is tenslotte doorgaans het muzikale hoogtepunt van het liedje. Dus dat contrast mag er best zijn. Een verse die muzikaal pakkender is dan een chorus geeft een wat vreemde verhouding in een liedje. Maar het komt wel voor. Ik ken liedjes waarvan de verse mij muzikaal meer aanspreekt dan de chorus. Maar dat zijn uitzonderingen.” Als het gaat om verse en chorus is Bart erg gecharmeerd van een band als Coldplay. “Juist door hun eenvoud. De verse en chorus van veel van hun liedjes verschillen nauwelijks van elkaar, vaak hebben ze zelfs hetzelfde akkoordenschema. Toch weten ze daar iets speciaals van te maken. Juist ook door de zang van Chris Martin. Briljant.” In de meeste popliedjes komt eerst de verse en dan de chorus. “Maar er zijn ook liedjes die met de chorus beginnen. Of met een stukje van de chorus”, aldus Bart. “Sommige liedjes lenen zich daar goed voor. Bijvoorbeeld Queen deed dat nog wel eens. Direct erin knallen met de chorus. Dan zit dat er meteen in en het maakt een liedje heel herkenbaar.”

Pre-chorus

Er is ook zoiets als een pre-chorus. ‘Pre’ komt uit het Latijn en betekent ‘voor’. Het is een soort aanloopje vanuit (meestal) de verse naar de chorus. In sommige liedjes komt het voor. Bijvoorbeeld in ‘When we were young’ van Adèle (zie onderaan het artikel).

Bridge

“Ik had nog wel eens de neiging te veel verses te schrijven”, zegt Bart. “Dat was dan op te lossen door de tekst van de verse die te veel was, over te hevelen naar de bridge. Zodat ik mijn verhaal toch kwijt kon.” Daarmee komen we aan bij een ander onderdeel dat in veel liedjes voorkomt: de bridge. Die is er in vele soorten en maten. Soms blijft hij heel dicht bij het liedje, maar vaak ook niet. Een bridge met een ander ritme, ander akkoordenschema en soms zelfs een heel andere toonsoort dan het liedje, is bepaald geen uitzondering. In popliedjes die een klassieke indeling hebben (zie verderop in het artikel), vervangt de bridge vaak de derde verse. Bart houdt erg van de bridge. “Eigenlijk wil ik die in ieder liedje van mezelf hebben. Zonder bridge vind ik een liedje al gauw saai. Het maakt voor mijn gevoel een liedje ook af. Ik houd er erg van om als het ware de cirkel rond te maken. Daar hoort trouwens voor mij een rijmende tekst ook bij. En dus ook een bridge. Net alsof het een soort evenwicht brengt in een liedje.” Uiteraard hebben al dit soort keuzes met persoonlijke voorkeuren te maken en met het soort liedje dat je schrijft. Hoe dan ook, je kunt er in ieder geval over nadenken en dan je afwegingen maken.

Instrumental

Best veel liedjes hebben, naast de intro en een eventuele outro (zie hieronder), tussendoor nog een instrumentaal stukje (instrumental). Vaak zit dat voor de laatste chorus waar ook de bridge zou kunnen zitten (zie de klassieke vormen hieronder). Dat kan een solo zijn (vaak gitaar) of gewoon een instrumentaal stuk. Dikwijls over het akkoordenschema van de verse (zeker bij een gitaarsolo), maar soms met een eigen akkoordenschema. Bart is persoonlijk niet zo dol op die instrumentale solo’s tussendoor. “Een instrumentaal stuk moet in dienst staan van het liedje. In live-situaties zijn solo’s nog wel eens bedoeld om de virtuositeit van een instrumentalist tentoon te spreiden. In bijvoorbeeld blues is dat gebruikelijk en dat hoort ook bij blues. Maar in de popmuziek vind ik het eerlijk gezegd minder passen. Op zich is er niets tegen een instrumentaal tussenstuk, mits het functioneel is. Bijvoorbeeld om nog een soort rust in te bouwen voordat je naar de laatste chorus gaat. Op die manier krijgt de muziek lucht; gaat het ademen. Daar is zeker iets voor te zeggen.”

Outro

Het laatste onderdeel dat we hier bespreken is de outro: het laatste stukje instrumentaal van een liedje. Soms is het een herhaling van de intro, soms de melodie van de chorus, soms heeft de outro een eigen melodie enzovoorts. Overigens hebben veel liedjes geen outro. “Een outro is voor mij beslist geen must”, zegt Bart. “Vaak worden ze niet eens bij het liedje gecomponeerd, maar ontstaan ze spontaan in de studio. Dat heb ik vaak meegemaakt. Het risico is wel dat een liedje als een soort nachtkaarsje uitgaat. Dat is iets waar je voor moet oppassen als je kiest voor een outro.”

Nog niet klaar

Song geschreven? Dan ben je vaak nog niet klaar, volgens Bart. “Songwriting gaat door tot in de studio en zelfs tot op het podium. Ik weet dat er songwriters zijn die hetgeen ze geschreven hebben heilig vinden. En dat er dus niets meer aan veranderd mag worden. Maar het is eerder regel dan uitzondering dat er in de studio nog van alles gebeurt met een liedje. Ik heb vaak genoeg meegemaakt dat er nog hele stukken geschrapt, ingekort of veranderd worden. Ik vind dat niet erg. En ik kan iedere songwriter adviseren daar open voor te staan. Je merkt pas hoe een liedje werkt als je het speelt. In de studio, maar zeker ook live. Daarom zijn er veel artiesten die hun liedjes eerst live uitproberen, ze daarna definitief maken en ze dan pas uitbrengen.”

Zie ook

» De kwintencirkel – De ideale tool voor elke muzikant
» De spanningsboog van een hitsong
» Toplining: scherpschutters in songwriting
» Hoe klink ik als… Queen?
» Evergreen-songs: worden die nog gemaakt?
» Catchy songs schrijven – Dat doe je met een ‘hook’
» Liedjes verkopen! – Over labels, publishers en credits
» Wat is Buma/Stemra en waarom lid worden?
» Songwriter worden? Leer alles over liedjes schrijven
» Hoe schrijf je een persoonlijk lied voor een bruiloft?
» Writer’s block? Tips voor songwriters
» Hoe maak je goede liedjes als je geen professioneel muzikant bent?

Akkoorden van liedjes uitzoeken – Zo pak je dat aan De spanningsboog van een hitsong Leren luisteren naar tracks: bpm, key, akkoorden & structuur Hoe maak je goede liedjes als je geen professioneel muzikant bent? Dynamiek in je muziek brengen? Gebruik deze 8 tips Songwriting-tips voor beginners