Akoestische gitaar opnemen – Gebruik deze basisprincipes

Opnemen van een akoestische gitaar lijkt eenvoudig, maar om heldere en natuurgetrouwe opnames te maken, moet je rekening houden met veel factoren. Type microfoon(s) en plaatsing ervan is belangrijk, maar ook de ‘sound’ of geluidstrilling van de gitaar en de ruimte waarin opgenomen wordt. De vele variabelen zorgen ervoor dat ‘home recording’ van gitaar behoorlijk lastig is. Maar als je de basisprincipes goed in de vingers hebt en bereid bent om veel te experimenten, kun je mooie demo’s met een goed geluid maken. Lees gauw verder!

Trillingen

Een akoestische gitaar produceert geluidstrilling via de snaren. Deze trillingen laten de hele klankkast vibreren en rondom de gitaar is het geluid te horen. Het meeste geluid wordt ‘vastgehouden’ in de holle ruimte van de klankkast en ‘ontsnapt’ door de opening (soundhole) van de klankkast. Hier is het geluid op zijn hardst en volst, maar dat betekent niet dat dit de beste plek is om de microfoon op te richten. De klank van de gitaar is op elke plek verschillend; mede afhankelijk van het gitaarmodel zoals de Dreadnought, Concert, Jumbo of de kleinere Parlor. Daarnaast heb je klassieke gitaren en zijn er ook gitaren met een gedeeltelijke kunststof klankkast (Ovation). Elke gitaar produceert zijn eigen trilling en geluid en elke gitaar heeft zijn ‘sweet spot’ waar je de microfoon kunt plaatsen. Die perfecte plek is natuurlijk subjectief, maar moet je eigenlijk op elke gitaar ontdekken. Ervaren geluidsengineers weten vaak wel waar deze zich bevindt, maar een beginner zal toch even moeite moeten doen om de ‘sweet spot’ te ontdekken. Deze plek zit niet voor de soundhole. Het geluid is daar het hardst maar de klank balans is verre van ideaal. Vooral de lage tonen zijn overdonderend. Luister goed naar je akoestische gitaar en ga met je oor op zoek naar het punt waar alle tonen mooi en helder zijn. Dat je ze ‘los’ van elkaar kunt horen, zonder dat er een toon overstemt. Je zult merken dat de meeste zogenaamde ‘low-end build-up’ of bastonen in de buurt van de soundhole zitten; de ‘high-end build up’ of hoge tonen zullen ergens in de buurt van de 12de fret liggen. Waar je de microfoon plaatst, is afhankelijk van de opname-setup en de microfoon die je gebruikt en natuurlijk van het type ‘sound’ dat je wilt opnemen. De ‘sweet spot’ voor jouw perfecte geluid zit dus ergens tussen het klankgat en de 12e fret.

Geen dynamische microfoon

Voordat je met het opnemen begint, ga je de microfoon kiezen die je wilt gebruiken. De gitaar kan een nog zo mooi geluid geven; als je de juiste microfoon en de juiste microfoonopstelling niet hebt, kun je geen goede geluidsopname maken. Voor het opnemen van akoestische snaarinstrumenten in de hoogste kwaliteit, wil je waarschijnlijk een condensatormicrofoon (condensor mic) gebruiken in plaats van een dynamische microfoon. De reden is heel voor de hand liggend. Condensatormicrofoons zijn gevoeliger, geven een betere weergave van hoge frequenties en reageren sneller op pieken. Een condensatormicrofoon pikt dat geluid beter op dan een dynamische microfoon, tenzij je een dynamische microfoon hebt van hoge kwaliteit. Dynamische microfoons, zoals de SM57, zijn zeer geschikt voor elektrische gitaarversterkers die niet zoveel ‘transient response’ nodig hebben. Naast deze twee typen microfoons bestaat er ook de bandmicrofoon ofwel de ribbonmicrofoon. De werking is min of meer hetzelfde als bij een dynamische microfoon, maar de ribbonmicrofoon kan zeer lage frequenties, tot 30Hz, registreren. Nadeel is dat hij zeer kwetsbaar is. Terwijl je een condensator- of dynamische microfoon ‘live’ kunt gebruiken, moet je met een ribbonmicrofoon voorzichtig zijn. In de afgelopen jaren heeft dit type microfoon een ‘come back’ gemaakt, vanwege het zachte warme karakter waardoor hij niet zo schel klinkt als de condensatormicrofoon en daardoor een goed alternatief is. Deze bandmicrofoon wordt vooral gebruikt voor opnames van blaasinstrumenten, en van de elektrische en akoestische gitaar. Zoek je een warm geluid dan is een dergelijke microfoon voor ‘homerecording’ een goed alternatief. Bovendien zijn ze iets meer veelzijdig; de ribbonmicrofoon wordt voornamelijk ingezet bij de opname van elektrische/akoestische gitaren en hout- en koperblazers. Actieve ribbonmicrofoons (nooit doen bij andersoortige ribbonmicrofoons) moeten, net als condensatormicrofoons, worden voorzien van ‘phantom power’. Zie ook ons blog over de ribbon-microfoon. Condensatormicrofoons zijn er in twee soorten: de kleinmembraan ofwel small diaphragm, en de grootmembraan ofwel large diaphragm condensator mics. Het verschil tussen klein- en grootmembraan is dat de grootmembraan iets minder details oppikt maar anderzijds wel wat voller klinkt. Kleinmembraan condensatormicrofoons klinken het meest natuurgetrouw. Ze pikken elk detail op en hebben over het algemeen een hele vlakke frequentierespons. Een grootmembraan is een goede keuze als je akoestische gitaar het belangrijkste instrument van je compositie is; bijvoorbeeld bij singer-songwriters. Is je akoestische gitaar onderdeel van een vol arrangement en heeft hij een relatief kleine rol, dan is het soms beter om te kiezen voor de puntige klank van een kleinmembraan. Lees ook eens ons artikel over dynamisch vs. condensator.

» Grootmembraan-condensatormicrofoons
» Kleinmembraan-condensatormicrofoons
» Ribbon-microfoons

Opnameruimte

De ruimte waar je opneemt, bepaalt voor een belangrijk deel de kwaliteit van je opname. Over het algemeen moet je voorkomen dat je in een te kleine kamer of ruimte opneemt. Geïmproviseerde ‘miniatuur vocal booths’ of de zelfgebouwde 2,5 of 3 meter kubusboxen zijn uit den boze. Het probleem is namelijk dat kleinere kamers vaak resonantieproblemen hebben op frequenties die overeenkomen met het lage middenbereik van het gitaargeluid. Hierdoor is het zeer lastig om de juiste microfoonopstelling te realiseren. Elke verandering in de microfoonopstelling of gitaarpositie zorgt ook voor grote verandering in de frequenties die de microfoon oppikt, dat geldt zelfs voor zeer kleine veranderingen in de positie van het instrument of de microfoon. Het leven is een stuk eenvoudiger als de opnameruimte groot genoeg is. Een te grote ruimte zorgt natuurlijk ook voor de nodige opnameproblemen. Als een kamer te groot is of het geluid weerkaatst wordt, dan kan het opnamegeluid overkomen alsof je in een catacombe zit, waardoor je tijdens de mix in de problemen kunt komen door te veel reverb. Het kan natuurlijk een bewust effect zijn, maar als dit onbedoeld is, heb je een opname die een verkeerde sfeer en ambiance geeft. Dat geldt overigens ook voor objecten in de ruimte die het geluid weerkaatsen. Eén enkel weerkaatsend, bewust geplaatst scherm kan het opnamegeluid verbeteren, maar teveel zorgt voor de verkeerde sound. Het loont dus om een goede ruimte – liefst een studio – te zoeken met weerkaatsing en waar het geluid vol klinkt. Als gitarist merk je vaak zelf in welke ruimte de gitaar het meest natuurgetrouwe geluid laat horen. Voor je begint met opnemen raden we aan om al spelend een rondje te lopen in de opnameruimte. Op deze manier kom je er vrij snel achter welke plek het beste klinkt.

Single microfoontechniek

Voor de akoestische gitaar kun je verschillende opnametechnieken gebruiken. In de opnamestudio’s werken ze vaak met bijzondere opstellingen van twee verschillende microfoons in allerlei configuraties. Vaak heeft een soundengineer zijn eigen voorkeuren gebaseerd op ervaring, ruimte en middelen. De meest voorkomende opstellingen die je thuis relatief eenvoudig kunt toepassen en waarmee je kunt experimenteren om het beste geluid te reproduceren, zijn de single ofwel mono microfoontechniek, twee-microfoon ofwel stereotechniek, room/kameropname en natuurlijk de combi van microfoon en pick-up als je over een elektrisch-akoestische gitaar beschikt. De keuze is afhankelijk van je mogelijkheden en van de middelen die je tot je beschikking hebt. Bij de single microfoontechniek neem je op met een enkele microfoon. Om te beginnen plaats je de microfoon op zo’n 40 centimeter op de 12e fret. Experimenteer met de afstand, want elke microfoon is toch even net iets anders. Als de opstelling niet het geluid opvangt dat je graag wil, zet de microfoon dan iets dichterbij als het geluid te zacht en te weinig gedetailleerd is en iets verder als het geluid iets overstuurt. Is het geluid te donker of hoor je te veel bas, richt de microfoon dan iets naar de kop van de gitaar. Is het geluid te scherp dan kun je de microfoon meer naar het klankgat richten. Een alternatieve opstelling voor minder schel geluid is het plaatsen van de microfoon bij de brug waarna je deze rechts van de klankkast richt. Bij het gebruik van een single microfoontechniek, kan het geluid levenloos, eentonig en saai overkomen. Wordt de opname van de gitaar gebruikt voor een mix met andere muziekinstrumenten in stereo, dan is het vlakke geluid niet zo heel erg. Sterker nog, voor de opname voor de song waarin de hele band speelt, verdient het gebruik van één microfoon de voorkeur. Is de akoestische gitaar echter het focuspunt dan is het beter om voor een andere opstelling te kiezen: bijvoorbeeld een opname met twee microfoons. Had je wellicht toch gehoopt op een sprankelender geluid? Dan kun je dat bereiken door de gitaarpartij twee keer op te nemen. Eén keer met de mic meer naar het klankgat toe gericht, de andere opname meer naar de kop van de gitaar. Bij beide opnames kan de mic ter hoogte van de 12de fret staan, maar je kunt ook de opstelling gebruiken zoals beschreven in de stereotechniekmethode (brug en 12e fret). Voorwaarde van deze opnamemethode is natuurlijk dat je de gitaarpartij nagenoeg identiek moet naspelen. De twee opnames kun je in de mix zo balanceren dat het gitaargeluid de sprankel en ‘body’ heeft die je graag wilt horen.

Twee-microfoontechniek

De mogelijkheden om een goede opname te realiseren, worden natuurlijk beter als je beschikt over twee microfoons, ofwel de stereotechniek. Je hebt dan tijdens de opname en bij het mixen meer controle om het geluid te krijgen dat je wilt. Plaats een microfoon ter hoogte van de 12e fret op een afstand van 40 tot 80 centimeter en richt hem links van het klankgat. De andere microfoon plaats je ter hoogte van de brug en richt je rechts van het klankgat. Een alternatieve setting is dat je de eerste microfoon op de 12e fret richt en de microfoon bij de brug op de 8e fret richt. Speel en experimenteer wederom met de afstand, opstelling en richting. Bij de opstelling van twee microfoons hoor je meteen een duidelijk verschil. Het geluid is open en natuurgetrouwer dan bij een opname met één microfoon. Dit is eenvoudig te verklaren: je hebt twee oren, dus bij het opnemen met twee microfoons klinkt het geluid natuurlijker voor onze hersenen. Er zijn nog veel meer verschillende configuraties mogelijk met twee microfoons. Bijvoorbeeld het gebruik van klein- en grootmembraan-microfoons in één setting. Plaats de kleinmembraan boven de grootmembraan zonder dat ze elkaar aanraken en richt de kleinmembraan op het klankgat. De kleinmembraan vangt het scherpe geluid op en de grootmembraan het vollere meer gedetailleerde geluid. Tijdens de mix kun je de twee geluidstracks balanceren naar voorkeur. Heb je weinig tijd en beperkte ruimte tot je beschikking, dan is de XY-configuratie een optie. Hiervoor moet je de twee microfoons in een hoek van 90 graden ten opzichte van elkaar plaatsen zonder dat ze elkaar raken. De hoek wordt dan gericht naar de geluidsbron, ofwel het klankgat.

Gebruik pick-up

Heb je geen budget voor twee goede microfoons, maar beschik je wel over een elektrisch-akoestische gitaar, dan kun je experimenteren met een opname via één microfoon en de pick-up van je gitaar. Hou er wel rekening mee dan je vrijwel zeker te maken krijgt met faseproblemen. Het geluid van je gitaar bereikt je pick-up vrijwel meteen terwijl de geluidsgolven eerst een stukje door de lucht moeten afleggen voor ze bij de microfoon aankomen. Dit tijdsverschil kan ervoor zorgen dat je gitaar raar ‘hol’ klinkt als je beide opnames tegelijk afspeelt. Je kunt dit achteraf oplossen in je opnames software door heel ver in te zoomen op de twee sporen en de microfoonopname met de hand gelijk te trekken met de pick-up opname. Als de golfjes in tegengestelde richting bewegen dan kun je dit oplossen door de polariteit van een van de twee opnames te inverteren. De kwaliteit van de opname wordt sterk bepaald door de kwaliteit van de pick-up en het geluid zal in veel gevallen niet het niveau van een studio-opname halen. Maar als je geen microfoon hebt, dan kan een goede kwaliteit pick-up nog een aardige ‘sound’ tevoorschijn toveren.

Zie ook

» Grootmembraan-condensatormicrofoons
» Kleinmembraan-condensatormicrofoons
» Ribbon-microfoons
» Microfoonstandaards
» DAW-software
» Audio interfaces
» Studio-akoestiek-producten
» Akoestische gitaren
» Elektrisch-akoestische gitaren

» Hoe kan ik een gitaar aansluiten op mijn computer?
» Wat is een impulse response en waarvoor gebruik je deze?
» Wat is een loadbox en hoe gebruik je deze?
» Wat is re-amping en hoe werkt het?
» Hoe hard moet ik geluid opnemen?
» Twee USB-microfoons op één computer aansluiten – Kan dat?
» Overspraak in geluidsopnames? Zo voorkom je ‘mic bleed’
» Geslaagde opnamesessies in 5 stappen
» Zo kun je een microfoon aansluiten op de computer
» Hoe je een koor moet opnemen
» Mixen met koptelefoon – (On)verstandig?
» Opnames maken – Alles over recording
» Stereo mixen in 3D: diepte creëren met twee speakers
» Hoe neem ik een piano op?
» Drums opnemen: een vak apart

Opnames maken van shakers, tamboerijns en andere handpercussie Hoe neem ik een piano op? Microfoon-opstellingen bij stereo-opnames Singer-songwriter opnemen – Zo doet een geluidstechnicus dat Hoe je een koor moet opnemen Dialoog opnemen bij je video’s? Gebruik de juiste microfoon