Monitor-kalibratie uitgelegd met Neumann KH

Monitor-kalibratie… moet dat of kan dat? Neumann vindt het in elk geval belangrijk genoeg om een groot deel van de KH-studiomonitorspeakers standaard te voorzien van een DSP-chip die dit voor zijn rekening neemt, samen met de Neumann MA 1 meetmicrofoon. En dat is geen gek idee: monitorkalibratie is hot. Het pakt een probleem aan waar de meeste gebruikers mee te maken hebben.

De Neumann-methode

Neumann is bekend van legendarische studiomicrofoons, en maakt inmiddels ook alweer enige tijd studiomonitoren: de KH-serie. Die KH staat voor Klein+Hummel, een bedrijf dat bekend was van high-end studiomonitoren en later door Neumann is overgenomen. Voor een deel van de speakers uit de KH-serie heeft Neumann een eigen kalibratiesysteem met meetmicrofoon: de MA 1. Is dat systeem een overdreven investering voor engineers die per se de laatste druppel uit hun speakers willen persen of een onmisbaar gereedschap voor iedereen die simpelweg een professionele mix wil afleveren?

» Neumann KH-speakers met kalibratie

De bullseye van de mixage

Tijdens mixage is een vlakke, fase-correcte weergave van je klank essentieel. Dit is namelijk het gemiddelde op basis waarvan je besluit om bijvoorbeeld equalizing in je mix toe te passen. Vergelijk het met een dartbord. Als je nog nooit een pijl hebt gegooid, en je wilt in ieder geval het bord raken, dan zul je ergens in het midden mikken, dus in de richting van de bullseye en niet bovenaan op de triple-20. Zou je op de triple-20 mikken, dan is de kans te groot dat je het pijltje naast het bord gooit. Zo werkt het bij studiomonitoren ook: waar je als geluidstechnicus op mikt, is het midden. Als mensen thuis naar je mix luisteren, zou het zomaar kunnen dat hun speakers de mix richting de ’triple-20′ duwen of een willekeurige andere plaats op het dartbord. Maar doordat jij op het midden hebt gemikt, zal de afwijking van ‘hoe jij het hebt bedoeld’ altijd acceptabel blijven. De vraag is nu: hoe weet je als mixing engineer wat het midden is?

De problemen van je studio

De fabrikanten van studiomonitoren adverteren met grafieken die zo plat zijn als een pannenkoek: hun monitor heeft toch echt de neutraalste klank. Het goede nieuws: over het algemeen is dat ook zo! Het ene merk is wat beter dan het andere merk, maar zelfs budgetmerken leveren echt geen smiley-curve in de frequenties. Vanwaar dan dit onderwerp? Was het maar zo dat alleen maar de studiomonitor voor de klank zorgt die je trommelvliezen bereikt. Het probleem is namelijk vooral je studio zelf: de muren, de vloer, het plafond. Allemaal weerkaatsen ze de klank van de studiomonitoren, en daarbij ontstaat kleuring.

Hoe herken je niet-gekalibreerde monitors?

Hoe kun je dit fenomeen herkennen in de praktijk? Simpel: je bent lekker aan het mixen en bij jou klinkt je mix perfect. Je speelt je mix daarna eens af bij de buurman en daar klinkt het ineens totaal anders. Vanwege de kleuring in je eigen studio maak je verkeerde afwegingen, bijvoorbeeld als je equalizing wilt toepassen. Je mix klinkt boomy, dus je vermindert de lage tonen. In werkelijkheid was je mix in orde, maar is het jouw studioruimte die de mix boomy laat klinken. Ofwel, ondanks een prima set studiomonitoren, staat je klank niet in het midden van het dartbord. Tijd voor kalibratie!

De dartbordvergelijking – Links een niet-gekalibreerde studiomonitor: de mixing-engineer mixt op de blauwe plek en denkt dat de resultaten bij de mensen thuis ergens in het gewenste groene vlak (klankgebied met acceptabele afwijkingen) zullen vallen. Maar de resultaten bij de luisteraars thuis (de zwarte stippen) klinken heel anders vanwege de afwijkende speakers en akoestiek bij hen thuis. Rechts een gekalibreerde studiomonitor, met de ultieme mixage blauw in de bullseye. De resultaten bij de luisteraars thuis wijken wel af, maar vallen nog steeds vrijwel allemaal binnen het acceptabele groene vlak.

Wat is monitorkalibratie?

Kalibratie betekent dat de klank aangepast wordt voordat die je oren bereikt. Als je studioruimte een ongewenste akoestische boost geeft aan het geluid rond 500 Hz, dan doet een gekalibreerde monitor het omgekeerde: die speelt zijn signaal juist af met een dip rond 500 Hz. De klank die direct uit de monitor komt klopt op zichzelf dus eigenlijk niet, maar juist weer wel zodra de klank je oren bereikt. De kalibratie compenseert dus de akoestiek van je studioruimte. En voor de duidelijkheid: een kalibratiesysteem zit nooit met z’n tengeltjes aan jouw mix. Het is een losstaand proces dat tussen je mix en de speakers in zit, zodat jij het geluid correct hoort in jouw specifieke studioruimte, om zo betere mixagebeslissingen te kunnen nemen. De afgelopen jaren hebben vele mixing-engineers dit proces bejubeld.

Hoe kalibreer je je studiomonitoren?

Kalibratie is op verschillende manieren mogelijk. Je zou het ‘extern’ kunnen doen met kalibratiesoftware (die dus de output van je DAW-software compenseert) of met een kalibratiekastje tussen de geluidsbron en de studiomonitoren. Maar we zien ook dat de grotere merken met eigen kalibratie-oplossingen komen, intern dus. Maar welke oplossing je ook kiest, er komt altijd een meetmicrofoon aan te pas. Het kalibratiesysteem maakt samen met de meetmicrofoon een soort overzicht van je studio en weet dan wat voor compensatie er moet worden toegepast. Bij de interne systemen is het zo dat die compensatiecurve wordt opgeslagen in de monitoren zelf, waarbij een ingebouwde DSP-chip de compensatiecurves toepast.

Neumann: Room Correction Made Easy

De Neumann KH-monitoren hebben allemaal een DSP-chip ingebouwd. Het kaarsrecht buigen van je geluid gebeurt dus in de monitoren zelf en kost je computer verder geen processortijd. Ook de Neumann 750 subwoofer heeft de kalibratie-DSP aan boord. Dat is extra interessant, want zoals je misschien weet, sluit je een audiobron aan op de sub, waarna de sub de signalen doorstuurt naar de twee gewone monitoren. Het mooie is dat de 750 een gekalibreerd signaal naar de monitoren kan sturen. Dat betekent dat je ook monitoren kunt aansluiten waar geen kalibratie-DSP in zit!

Inclusief fasecorrectie

Overigens, in veel gevallen betekent kalibratie het toepassen van een digitale equalizer, waarmee de frequenties verhoogd of verlaagd worden om de klankkleur neutraal te krijgen. De KH-serie past echter ook fasecorrectie toe, en dat hoor je terug in de vorm van veel strakkere transiënten. Wanneer heb je accurate transiënten nodig? Bijvoorbeeld bij het beoordelen van de ‘snap’ van een bassdrum. Belangrijk, want juist die korte tikjes kunnen makkelijk verwateren als de fases overhoop liggen. Andere kalibratie-oplossingen passen dit lang niet allemaal toe.

In hun eigen woorden

In deze serie van elf video’s leer je alles wat je moet weten over het monitor-kalibratiesysteem van Neumann.

Dat was het! Hopelijk heb je je studiokennis met dit artikel weer een beetje gekalibreerd.

Zie ook

» Neumann KH-speakers met kalibratie
» Alle Neumann KH-monitoren
» Neumann MA 1 meetmicrofoon
» Alle Neumann-producten

Maarten | Bax Music

Maarten, sinds 2012 fulltime copywriter bij Bax Music, is journalist, muziektechnoloog en componist met credits in tv, film, games en theater. Hij geeft graag tekst en uitleg over alles wat muzikaal gebruikt kan worden.