Wat is sampling?
Gepubliceerd op dinsdag 15 januari 2019
Dit is kort gezegd wat men doorgaans onder sampling, of samplen in het Nederlands, verstaat: een geluidsfragment uit andermans muziekstuk (her)gebruiken in dat van jezelf. Het kan dan gaan om een beat, een stuk tekst of een instrumentale hook. In dit blog neemt Gastblogger en muzikant Jemy Gijsman van muziekschool Let it Rock je mee in de geschiedenis van het samplen. En hoe zit het eigenlijk met sampling en copyrights?
- Tape looping
- Hoe is samplen ontstaan?
- Samples in plaats van tape
- Betaalbare sampler
- Samplen en copyright
- Samplen anno nu
- Zie ook
Tape looping
Sampling is in feite een flexibelere doorontwikkeling van de tape loops uit de 60’s en 70’s. Niet vreemd dus, dat je de term ‘loop’ nog steeds tegenkomt op vrijwel alle hardware en software samplers. Alhoewel er in de jaren 40 al mee werd geëxperimenteerd, maakte het grote publiek pas in 1966 voor het eerst kennis met tape looping. Dat jaar kwam het album Revolver van de Beatles uit met ‘Tomorrow Never Knows’ als laatste track op kant B. Hierin gebruikte de fab four met goedkeuring van producer George Martin en onder toeziend oog van engineer Geoff Emerick diverse loops die elkaar afwisselden en overlapten. Het werd een revolutionair meesterwerkje dat zelfs nu, ruim een halve eeuw later, nog steeds erg vet klinkt!
Hoe is samplen ontstaan?
Met de komst van de Mellotron werd tape looping, wat doorgaans een behoorlijk arbeidsintensieve techniek was, voor het eerst in een voor die tijd compact apparaat gehuisd. Opnieuw waren de Beatles de onbetwiste pioniers, op zowel ‘Strawberry Fields’ als ‘Lucy in the Sky’ speelt de Mellotron met zijn flute- en harpsichord-samples een prominente rol. Maar het instrument werd naar mijn mening het meest smaakvol toegepast in ‘Nights in White Satin’ van de Moody Blues. De choir sample geeft het refrein werkelijk zoveel ballen dat het indertijd haast buitenaards moet hebben geklonken.
Samples in plaats van tape
Allemaal leuk en aardig natuurlijk, dat prehistorische gepruts, maar verder dan de samples die vanuit de fabriek werden meegeleverd kwam je helaas niet. Bovendien had elke toets zijn eigen mechanisme met een afspeelkop en een stuk analoge tape, wat het geheel niet alleen ingenieus maakte (eerlijk is eerlijk) maar ook vrij zwaar en onderhoudsgevoelig. Met de komst van de Fairlight CMI in 1979 was dit alles verleden tijd. Deze machine, die in zekere zin uit meerdere aan elkaar geknoopte componenten bestond, kon in realtime willekeurige geluiden opnemen en vervolgens op verschillende toonhoogtes weer afspelen. Jean Michel Jarre, mijn jeugdheld, maakte voor zijn zevende en misschien wel meest vooruitstrevende album Zoolook veelvuldig gebruik van de CMI. De 8-bit* samples hadden, afhankelijk van de gekozen 24 of 12 kHz sample rate**, een maximale lengte van slechts een halve tot een hele seconde, daarnaast had het apparaat een prijskaartje van zo’n 25.000 pond (gelijk aan ruim 88.000 pond nu). Maar toch, het begin was er!
* Je kunt de sample rate vergelijken met het aantal frames/beelden per seconde van een film: hoe hoger de waarde, hoe vloeiender het beeld of in dit geval het geluid.
** De bitdiepte is vergelijkbaar met het aantal pixels waaruit een enkel frame/beeld is opgebouwd. Een hogere waarde betekent kort gezegd meer detail.
Betaalbare sampler
Zes jaar later, in 1985 ontstond uit een samenwerkingsverband tussen Akai en Roger Linn (maker van de legendarische ‘LinnDrum’ drumcomputer) de eerste betaalbare digitale sampler: de Akai S900, een 19” rack-module die 12-bit samples kon maken van ruim 11 seconden met een 40 kHz sample rate. Hiermee beleefde het fenomeen sampling eind jaren 80 haar definitieve doorbraak en ontketende Akai onwetend een ware revolutie in de muziekwereld. De S900 en zijn 16-bit opvolger, de S1000, maakten het namelijk mogelijk complete beats en instrumentale hooks op hoge kwaliteit te samplen en te loopen, wat niet alleen de basis vormde voor nieuwe muziekgenres als hiphop in de VS en jungle in de UK, maar… ook voor talloze copyright-claims wereldwijd.
Samplen en copyright
De gemiddelde hobbyist zal zich niet snel zorgen maken over auteursrecht en de wetgeving daaromheen. Maar voor wie ambities heeft met zijn muziek, is sampling best een beetje tricky. Een muziekfragment, zoals een zanglijn of gitaar-riff, is standaard beschermd op grond van het auteursrecht. In tegenstelling tot de hardnekkige urban myth die uitgroeide tot een breed gedragen overtuiging, is de duur van een sample in seconden hierbij géén bepalende factor en daarom volkomen irrelevant. Hoewel de gedachte “hoe korter de sample, hoe kleiner het risico” logisch en bijna vanzelfsprekend klinkt, is de jurisprudentie daarover niet helemaal eenduidig en blijft het dus oppassen geblazen. Je hebt simpelweg toestemming nodig van de rechthebbende, wat in bijna alle gevallen de platenmaatschappij is die de track in kwestie heeft uitgebracht. Dit wordt ‘clearen’ genoemd. En reken maar dat bijvoorbeeld het nauwelijks drie seconden durende stukje Voodoo Child in het refrein van The KLF’s jaren 90 hit Justified & Ancient moest worden gecleard. Oh God, ik voel me zo oud nu… Muziek waarvan de oorspronkelijke auteur meer dan 70 jaar dood is, is overigens free game.
Sampling anno nu
Hoewel er nog steeds jaarlijks nieuwe hardware samplers worden uitgebracht en er niets gaat boven realtime freaken met fysieke faders op een mengtafel – zoals ik ooit in 1993 een week lang mocht ervaren met een geleende Akai S2000 van de Hoogezandse schoolband Pupils Power – zijn veel producers rond de millenniumwisseling overgestapt naar de ingebouwde sampling-functionaliteit van hun DAW’s. Sampling an sich is daarentegen niet meer weg te denken uit de hedendaagse muziek en, zoals ik hiervoor al even aanhaalde, vormde het zelfs de basis voor een aantal inmiddels mainstream genres en subculturen. De meest sprekende voorbeelden hiervan zijn de Apache Break uit Apache van The Incredible Bongo Band (hiphop) en de Amen Break uit Amen Brother van The Winstons (jungle/drum-‘n-bass). De rol van onze vroege hardware samplers in het ontstaan daarvan is onmiskenbaar!
Gebruik jij wel eens samples in je producties? Laat het hieronder weten in de comments!
Zie ook
» De meest gesamplede liedjes ooit
» Sample rate en bit-diepte: wat betekenen ze voor je geluidskwaliteit?
» Wat is de beste sampler voor mij?
» Van DJ naar producer: wat is het verschil?
» Geschiedenis van het DJ’en
» Wat is scratchen?
» Wat zijn romplers en samplers?
» DAW’s
» Sample-collecties
» Samplers
Nog geen reactie...