Akoestische piano of digitale piano – Wat moet ik kiezen?
Gepubliceerd op maandag 25 maart 2019
Bij het woord piano hebben de meeste mensen nog altijd het beeld voor zich van een akoestische piano of vleugel. Maar al decennia lang komen er steeds meer nieuwe en verbeterde digitale piano’s op de markt (ook wel elektronische of elektrische piano’s genoemd). Wat zijn nu de verschillen tussen de akoestische en digitale piano? En wat past het beste bij jouw situatie? Ik help je op weg!
- Klank van een akoestische piano
- Klank van een digitale piano
- Volumeknop: geen boze buren
- Stemmen: niet meer nodig
- Klavier: echt, echter, echtst
- Prijs en kwaliteit
- Aansluitingen en mogelijkheden
- Wat nu te kiezen?
- Wat is beter voor pianoles?
- Silent systeem: gulden middenweg
- Zie ook
Klank van een akoestische piano
Waarom zie je concertpianisten altijd op een akoestische vleugel spelen? Omdat de warme, volle, sprankelende klank van een concertvleugel eigenlijk niet te evenaren is. Dit geluid wordt namelijk gevormd door de verschillende onderdelen. De trillingen van de snaren, de klankkast, de pedalen en hoe alles met en op elkaar werkt, zorgt voor een unieke klank. Dit hoor en voel je trouwens ook net zo goed terug bij de rechtopstaande akoestische piano’s. Zelfs een goedkope of heel oude, slecht onderhouden akoestische piano zal een bepaalde rijkheid van klank hebben die door digitale piano’s niet wordt geëvenaard. Straks meer daarover!
Klank van een digitale piano
Zoals met veel digitale instrumenten, is een digitale piano een nabootsing van het origineel. Dankzij steeds weer nieuwe technologische ontwikkelingen worden deze nabootsingen wel realistischer. Op sommige modellen kun je tegenwoordig al de hoeveelheid snaarresonantie, het pedaalgeluid en de ruimtelijkheid als effect instellen. Maar, de klank is nog steeds niet hetzelfde, zoals ik hierboven al aangaf. Aan de andere kant: een digitale piano biedt standaard al een imitatie van een concertvleugel. Bij een akoestisch model zou je daar heel wat meer voor moeten neertellen. Bovendien heeft een akoestische piano maar één klank, terwijl een digitale piano meerdere klanken heeft (met uitzondering van enkele budget-modellen). Zo krijg je bijvoorbeeld de geluiden van meerdere vleugels en/of staande piano’s, maar ook orgels en strijkers. Soms kun je die geluiden zelfs combineren.
Volumeknop: geen boze buren
Misschien wel het grootste voordeel van een digitale piano ten opzichte van een akoestisch model, is het feit dat je het volume kunt instellen. Bovendien kun je er een hoofdtelefoon op aansluiten. Dat betekent dat je er overal en op elk moment van de dag op kunt spelen zonder klagende buren. Een akoestische piano kun je bij de buren vaak duidelijk horen en dat betekent dat je vaak bent gebonden aan tijden waarop je geen overlast veroorzaakt. Overigens hebben veel rechtopstaande akoestische piano’s wel een oefenfunctie: druk het middelste pedaal in en het geluid wordt sterk gedempt. Spelen met dit oefenpedaal van een akoestische piano klinkt niet mooi, maar het is wel handig. Op een vleugel heeft het middelste pedaal (indien aanwezig) trouwens een andere functie.
Stemmen: niet meer nodig
Elke akoestische piano raakt na verloop van tijd ontstemd. Dit kan komen door veranderingen in temperatuur en luchtvochtigheid, maar ook gewoon doordat de spanning op de snaren wat afneemt. Het stemmen is een nauwkeurig werk en wordt meestal gedaan door een professionele stemmer. Gewoonlijk laat je een piano minstens één keer per jaar stemmen. Een digitale piano daarentegen, hoeft nooit gestemd te worden.
Klavier: echt, echter, echtst
Doordat de toetsen op een akoestische piano – via een uitgebreid mechanisme met hamers – zijn verbonden met de snaren, zit er een bepaald speelgevoel aan vast. De aanslag van een lage toon verschilt bijvoorbeeld met die van een hoge toon. Om dit na te bootsen hebben digitale piano’s gewichtjes in de toetsen, de zogenaamde gewogen toetsen, waarbij veruit de meeste modellen tegenwoordig ook een deel van het akoestische mechaniek imiteren (‘hammer action‘), voor een nog echter speelgevoel. Er zijn zelfs dure digitale piano’s die een nog groter deel van het akoestische mechaniek hebben overgenomen. Daarnaast is op het oppervlak van de toetsen steeds vaker een extra laagje aangebracht, waardoor de toetsen vergelijkbaar aanvoelen als die van een vleugel. Hierbij moet wel gezegd worden dat hoe hoger de prijs is, hoe beter de simulatie.
Prijs en kwaliteit
Een akoestische piano is doorgaans duurder in aanschaf dan een digitale piano. Maar je ziet dat ze – met een beetje onderhoud – makkelijk honderd jaar meegaan en van generatie op generatie worden doorgegeven. Bovendien zijn ze behoorlijk waardevast. Digitale piano’s zijn wat dat betreft echt elektronische apparaten. De levensduur van het instrument is beperkt tot de levensduur van de elektronische componenten. Toch gaat een gemiddelde digitale piano aardig lang mee. Er zijn genoeg mensen die al twintig jaar dagelijks zonder problemen op dezelfde digitale piano spelen. Wel volgt binnen korte tijd vaak alweer een opvolgend, nieuwer model, met realistischer klanken en een verbeterd klavier. Om die redenen verliest een digitale piano ook sneller zijn waarde.
Aansluitingen en mogelijkheden
Elektronische apparatuur kun je makkelijk met elkaar verbinden. Zo zie je op een digitale piano – naast één of twee hoofdtelefoon-aansluitingen en een pedaal-ingang – doorgaans een USB-aansluiting, een audio-ingang en soms audio-uitgangen. Handig voor het verbinden met computer, opnameapparatuur of versterkers. Bovendien kun je bij veel van de nieuwe piano’s ook gebruikmaken van apps op je tablet of smartphone. Daarmee is het nog makkelijker om online lessen te volgen, met songs mee te spelen of opnames te maken. Controleer wel altijd in de specificaties en tekst van een product wat de precieze mogelijkheden en eventuele systeemvereisten zijn bij de diverse aansluitingen, om teleurstellingen te voorkomen.
Wat nu te kiezen?
Zoals je hierboven hebt kunnen lezen, heeft een akoestische piano bepaalde klankeigenschappen die een digitale piano zeer moeilijk kan evenaren. Maar de gemiddelde digitale piano klinkt met zijn ingebouwde concertpiano-geluid tegenwoordig al beter dan een akoestische piano van dezelfde prijs (hoewel de rijke akoestische spreiding van het geluid nog steeds ongeëvenaard is). Daarnaast zijn digitale piano’s lichter en hebben ze veel meer opties. Als je de ruimte hebt, het geld en niet te vergeten de juiste buren, dan is een akoestische piano de beste optie. In alle andere gevallen is een digitale piano zeker net zo aantrekkelijk.
Móet ik een akoestische piano hebben voor pianoles?
Dan is er nog de vraag: is het belangrijk om een akoestische piano te gebruiken wanneer je op pianoles gaat? Kort gezegd, nee. Het is wel ideaal, maar zeker niet essentieel. Zorg er gewoon voor dat je een piano kiest die 88 ‘hammer action’-toetsen heeft, en het speelgevoel zal zó vergelijkbaar zijn dat je geen verkeerde techniek aanleert. Later overstappen op akoestisch zal daardoor geen noemenswaardige problemen opleveren. Elke digitale piano heeft trouwens minstens één ingang voor pedaal, wat voldoende is voor vrijwel alle pianostukken (andere pedalen worden maar zelden gebruikt).
Silent systeem: gulden middenweg
Er is tegenwoordig ook een middenweg, die ik kort wil aanstippen. Relatief duur, maar wel praktisch. Op deze manier heb je een akoestische piano met koptelefoon-uitgang!
- Een akoestische piano met silent systeem. Dit is een volledig akoestische piano waarin sensoren en een klankmodule zijn ingebouwd. Gewoonlijk gebruik je een van de pedalen om de snaren te dempen en over te schakelen naar digitaal. Je kunt dan een koptelefoon inpluggen en in stilte verder spelen. Nadeel is dat je maar zeer beperkte keus hebt. Ofwel, alle piano’s in de pianowinkel uitproberen om jouw ideale akoestische klank te vinden zit er niet bij.
- Een akoestische piano digitaal maken. Ook in een bestaande akoestische piano kan een digitaal systeem worden ingebouwd, mits jouw piano daar geschikt voor is (de meeste zijn geschikt). Laat je een akoestische piano ombouwen, dan wordt, net als bij een hybride model, een compleet silent systeem geïnstalleerd, met sensoren onder de toetsen en een klankmodule. Uiteraard kun je ook een piano in de winkel uitzoeken en daar meteen een silent system in laten bouwen.
Meer over klank
De akoestische piano heeft enkele unieke eigenschappen die de bouwers van digitale piano’s zo goed mogelijk proberen te imiteren.
De klank van een akoestische piano
Er gebeurt heel veel in een ‘echte’ piano als je erop speelt. Uiteraard kun je per aangeslagen toets het volume variëren door deze harder of minder hard in te drukken. En je kunt de toets heel kort indrukken of iets langer, wat ook effect heeft op de klank. Maar dan hebben we het alleen maar over die ene aangeslagen snaar of groep van snaren. Het is echter nooit die ene aangeslagen snaar die de totaalklank van een piano bepaalt. De piano is namelijk één grote klankkast van snaren: het frame waar de snaren op gespannen zijn en de (over het algemeen houten) ombouw. In een piano klinkt een snaar eigenlijk nooit in zijn eentje. Altijd doen er andere snaren mee (resonantie) en tegelijk wordt de klank mede bepaald door hoe het frame en de ombouw reageren. Er gebeurt klankmatig dus ontzettend veel in een piano als je erop speelt. Iedere keer is het weer anders door andere toetscombinaties, een andere aanslag, pedaalgebruik en ga zo maar door. Het geeft de akoestische piano zo’n rijke klank en maakt het boeiend om naar te luisteren. Dat is een belangrijk aspect als je een digitale piano zo veel mogelijk als een akoestische piano wilt laten klinken. Er moet veel meer gebeuren dan die ene toon die je aanslaat, want er doet van alles in de piano mee en dat is iedere keer weer anders. Fabrikanten kunnen dat steeds beter nabootsen, hoewel we er nog lang niet zijn en misschien ook wel nooit zullen komen. Maar… hoe beter dit gedaan is, hoe natuurlijker een digitale piano klinkt.
De imitatie door een digitale piano
In verreweg de meeste digitale piano’s ontstaat de klank met samples. Dit zijn kleine stukjes geluid, opgenomen van een echte piano. Iedere toon is apart opgenomen met per toon ook nog een groot aantal verschillende volumes, doorgaans in 128 stapjes. Zo kun je met je aanslag het volume van de aangeslagen toon bepalen. Op een akoestische piano gaat dat ’traploos’, op een digitale piano dus in minuscule stapjes. Overigens verandert niet alleen het volume bij een andere aanslag, ook de klank verandert mee, zoals dat ook in een akoestische piano gebeurt. Geavanceerde digitale piano’s hebben voor ieder deelgeluid een aparte sample. Dus niet alleen van de klank van de trillende snaar, maar ook van de hamer en van wat er na het aanslaan in de klankkast van een akoestische piano gebeurt. Zo wordt de eerder beschreven klankrijkdom van de akoestische piano zo goed mogelijk benaderd.
Sampling of modeling
De meeste digitale piano’s werken met sampling. Een andere techniek van klankopwekking is modeling (ook wel geschreven als modelling, dus met dubbel l). Deze klankopwekking maakt gebruik van wiskundige modellen gebaseerd op de klank van akoestische piano’s, de zogeheten klanksynthese. Hiermee kan in principe een nog realistischer klankbeeld worden gecreëerd en het geeft de muzikant de vrijheid om de klank helemaal naar zijn eigen hand te zetten door het instellen van diverse parameters. Roland gebruikt bijvoorbeeld het SuperNatural-systeem in al zijn piano’s. Toch moet je er niet automatisch van uitgaan dat een piano met modelling beter zal klinken dan een piano die werkt met sampling. Dit hangt simpelweg af van de kwaliteit van het gebruikte systeem. Uiteindelijk zul je je oren moeten laten beslissen. Daarnaast kan het geen kwaad om als beginner eens een bevriende pianist mee te nemen die al een kritisch gehoor heeft ontwikkeld, om je te helpen bij je keus.
Hoe belangrijk is het geluid voor je?
De klank is een van de belangrijkste criteria bij de aanschaf van een digitale piano en daar zit ook een persoonlijk element in. Met andere woorden: klank is zeker een kwestie van smaak. Wat daarbij ook meespeelt, is wat je met je digitale piano van plan bent. Komt hij in de woonkamer te staan en krijgt hij daarmee in feite de rol van een akoestische piano? Dan heb je er het meeste en langste plezier van als je de klank mooi vindt en deze de levendigheid van een akoestische piano dicht benadert. Speel je ermee in een band? Dan kan de kick van de verfijnde klankrijkdom minder belangrijk zijn, want die gaat vaak toch grotendeels verloren in het bandgeweld (uiteraard mede afhankelijk van in wat voor soort band je speelt). In een band is het juist belangrijk dat je kunt kiezen tussen verschillende pianoklanken. Voor het ene nummer wil je de ronde en rijke klank van een vleugel (grand piano), voor het andere nummer wil je een rockpiano die dwars door het gitaargeweld heen snijdt. Nog een advies: beluister als het even kan de digitale piano’s die een serieuze kandidaat voor je zijn niet alleen via de hoofdtelefoon. Via een hoofdtelefoon klinkt het vaak echt anders dan via speakers. Want in een winkel gebruik je misschien een hoofdtelefoon om lekker los te kunnen gaan op de digitale piano. Maar als het echt serieus wordt, speel dan zonder hoofdtelefoon. En heeft de piano geen interne speakeres, vraag dan aan een winkelmedewerker of deze de piano op een versterker kan aansluiten.
Zie ook
» Pianoles & keyboardles – Waar moet ik beginnen?
» Digitale piano kopen – De 10 dingen die je moet weten
» Wat is de beste stage piano voor mij?
» Piano: geschiedenis, techniek & meer!
» Piano spelen: juiste zithouding en houding van de handen
» De drie piano-pedalen, waar dienen deze voor?
» Hoe neem ik een piano op?
» Piano of keyboard leren spelen: ook voor volwassenen
» Piano-akkoorden spelen? Dit is de basis!
» Wat is het verschil tussen een keyboard en een digitale piano?
Nog geen reactie...