Zijn de lasers in een lichtshow gevaarlijk?
Gepubliceerd op donderdag 14 juni 2018
Een terechte vraag die vaak gesteld wordt door potentiële kopers van lasers en laserapparatuur: Hoe veilig zijn ze eigenlijk? Of zijn er helemaal geen gevaren verbonden aan het gebruik van lasers? Laten we eens kijken wat voor soorten lasers er zijn, wat de regels zijn en waar je als gebruiker op moet letten.
Laserdiode: functie en eigenschappen
Een laserdiode bevindt zich in het apparaat (de laser) en zorgt ervoor dat een geconcentreerde bundel van licht wordt uitgestoten die een zeer hoge intensiteit heeft. Ook is de diode relatief klein en is de techniek erachter vergelijkbaar met LED’s, met uitzondering van de hoge intensiteit, die bij de laserdiode erg directioneel is. Laserdiodes zijn in diverse kleuren verkrijgbaar. De meest gangbare kleurencombinaties zijn terug te brengen tot drie kleuren: rood, groen en blauw (RGB). Groen heeft van nature de hoogste intensiteit, gevolgd door rood en blauw. Dit is ook meteen de reden waarom je vaak groene laserdiodes ziet in de goedkopere lasers. Ze bezitten de hoogste lichtopbrengst en zijn relatief voordelig te produceren. Net als bij de wat krachtigere LED’s is het van groot belang dat laserdiodes goed gekoeld worden, voor optimale efficiëntie en een lange levensduur.
De laserpointer: potentieel gevaarlijkste laser
Je zou het misschien niet verwachten, maar de zogenaamde laserpointer, die gebruikt wordt tijdens presentaties, is een van de potentieel gevaarlijkste lasers. Dit geldt met name bij laserpointers die een relatief hoog vermogen hebben. Nog niet zo lang geleden waren deze gemakkelijk verkrijgbaar via importkanalen en de online marktplaatsen. Dat dit tegenwoordig lastiger is, heeft een reden. Vaak zie je dat een laserpointer beschikt over een rode laserdiode met een sterkte van ongeveer 5 mW. Dit is voldoende om een zichtbare stip op het beamer-scherm te tonen zodat je eenvoudig kernonderwerpen kunt aanwijzen. Echter, een dergelijke geconcentreerde lichtstraal bezit een hoge intensiteit. Nu is 5 mW vrij onschuldig, maar de creatieveling komt al snel op het spoor (al dan niet via de mindere legale kanalen) van laserpointers met een vermogen van 200 mW. De intensiteit van zo’n straal is gevaarlijk en veroorzaakt absoluut oogletsel bij onverantwoord gebruik.
Typen populaire showlasers
Een type entertainment-laser dat erg in opmars is, is de zogenaamde grating laser. Een grating laser werkt op dezelfde soort laserdiodes als een laserpointer, maar is een stuk minder (potentieel) gevaarlijk. Je ziet dat deze lasers vaak worden ingezet voor de projectie op muren, plafonds en voor op de dansvloer. Het effect bestaat uit bewegende laserpuntjes of figuren. Traditionele showlasers werken echter op een andere manier. Deze projecteren niet op een effectwiel, zoals bij de grating laser, maar op een set van twee bewegende spiegels, ook wel ‘scanset’ genaamd. Elke spiegel is gemonteerd op de as van een stappenmotor die een bepaalde positie inneemt. De ene stappenmotor zorgt voor horizontale beweging van de laserstraal en de andere zorgt voor verticale beweging van de laserstraal.
Professionele laser versus budgetlaser: de één gevaarlijker dan de ander?
Doordat de snelheid van een professionele laser hoger ligt dan die van een budgetlaser, is de kans op inbranding een stuk lager dan bij een budgetlaser. Wel is het zo dat bij een budgetlaser juist de kracht lager ligt, waardoor de intensiteit minder is. Bij professionele lasers zie je echter dat een statische straal letsel kan veroorzaken, maar deze lasers worden eigenlijk altijd voorzien van een ingebouwde beveiliging. Je ziet dat het lastig is te zeggen welk type laser intrinsiek gevaarlijker is dan de andere. Het gaat erom dat je er verantwoord mee omgaat. Daarnaast is er op gebied van wet- en regelgeving weinig vastgelegd omtrent het gebruik van showlasers op evenementen, vaste locaties of op feesten. Een laseroperator moet te allen tijde op de hoogte zijn van de status van elke laser en direct kunnen ingrijpen wanneer er iets mis dreigt te gaan. Ook het onbeheerd achterlaten van een laser is uiteraard niet de bedoeling.
Klasse-indeling, wetten en regels
Zoals eerder aangegeven, is er niet veel wettelijk vastgelegd over wat wel en niet mag. Wel is er een onderverdeling te maken in klasses, te weten:
- klasse 3B: deze bevat lasers die direct ernstig oogletsel kunnen veroorzaken in de klasse van 5 tot 500 mW, zowel met directe als indirecte straling;
- klasse 4: deze laser kan in iedere situatie direct oogletsel veroorzaken en heeft een vermogen dat boven de 500 mW ligt.
Het is volgens officiële wetgeving van de Voedsel- en Warenautoriteit verboden om laserpointers en lasergadgets te verkopen van klasse 2, 2M, 3R, 3B en 4 producten. Het betreft hier laser-aanwijsstokken en -gadgets, zoals sleutelhangers of hebbedingetje met vervangbare laserdopjes.
Fotografie en filmen tijdens lasershows
Ook belangrijk en iets wat vaak onderbelicht is, is de mogelijke beschadiging aan de sensor tijdens het fotograferen of filmen tijdens lichtshows. De sensor in foto- of camera-apparatuur is bijzonder gevoelig voor de intensiteit van lasers. Nóg gevoeliger dan het netvlies van het oog. Pas hier dus voor op. Het is verstandig je te laten informeren voordat je een dergelijke show filmt of fotografeert. Je ziet dat professionele fotografen altijd foto’s schieten van lasers die zich halverwege de lucht bevinden of van de beamer waarop deze geprojecteerd wordt. Zorg ervoor dat de straal nooit direct in de lens komt van je foto- of filmcamera.
Afsluitend
Zoals eerder geconcludeerd, is het vooral een kwestie van verantwoord omgaan met de situatie. Vermijd het te allen tijde om direct in de laser te kijken. Dit geldt nog meer voor camera’s. Laat, als operator, de laser nooit onbeheerd achter en wees alert. Zorg er ook vooral voor dat je je informeert. Je behoort met hetzelfde gezichtsvermogen te vertrekken als waarmee je arriveerde!
Heb je nog op- of aanmerkingen of mogelijke aanvullingen op dit blog? Laat het ons weten!
Zie ook
> Laser-effecten
> Andere soorten verlichting
> Blog: Het gebruik van special effects
Ben is sinds medio 2015 werkzaam bij Bax Music als copywriter. Zijn specialisme is snaarinstrumenten. Ben speelt al 33 jaar gitaar en heeft zijn eigen homestudio. Ook kun je hem regelmatig achter een piano of drumstel vinden, of met een bas in zijn handen. Zijn jarenlange ervaring verwerkt hij maar al te graag in zijn productteksten en nieuwsitems. Naast het schrijven van zijn eigen muziek luistert hij ook graag naar muziek van anderen, met name progressive rock en fusion.
Nog geen reactie...