Studiomicrofoons

In een opnamestudio worden vaak andere microfoons gebruikt dan bij concerten, maar er is wel een overlap. In de studio hoef je veel minder concessies te doen. Zo is er geen sprake van feedback, hoeven microfoons niet uit het zicht van het publiek te blijven en wordt er minder ruw mee omgegaan. Microfoontypes die je vaak in de studio zult aantreffen zijn grootmembraan- en kleinmembraan-condensatormicrofoons, dynamische microfoons en ribbon-microfoons.

Condensatormicrofoons voor de studio

Condensatormicrofoons hebben een dun membraan dat meetrilt met zelfs de kleinste trilling in de lucht. Ze zijn daarom heel gevoelig en hebben een groot frequentiebereik. Dat maakt ze tot breed inzetbare studio-microfoons. Er zijn grootmembraan-condensatormicrofoons en kleinmembraan-condensatormicrofoons. Grootmembraan-varianten zijn iets minder gedetailleerd en kleuren het geluid vaak een beetje, wat gebruikers vaak juist wel prettig vinden. Het is veruit de populairste studio-microfoon voor zang, maar wordt ook gebruikt als drum overhead en voor slag-partijen op de akoestische gitaar. Kleinmembraan-condensatormicrofoons hebben een directe, natuurgetrouwe klank en volgen elk detail op de voet. Ze worden vaak ingezet voor opnames van akoestische instrumenten waarbij je een gedefinieerde aanslag wilt horen, zoals bij piano en getokkelde akoestische gitaar. Condensatormicrofoons hebben voeding nodig. Meestal krijgen ze dit in de vorm van fantoomvoeding vanuit de mixer of audio interface waar ze op aangesloten zijn.

Dynamische microfoons voor studiogebruik

Een dynamische microfoon werkt een beetje als de dynamo op je fiets, vandaar de naam. Een koperen spoel die bevestigd is aan een dun membraan wordt in beweging gebracht door geluidstrillingen. Doordat de spoel langs een magneet beweegt, wordt er stroom opgewerkt. Dynamische zangmicrofoons zijn erg geliefd op het podium vanwege hun robuuste bouw en grote feedback-bestendigheid. Bovendien hebben ze een ingebouwde popfilter. Dynamische instrumentmicrofoons worden ook volop gebruikt in de studio, en dan vooral bij het 'close miken' (heel dichtbij opnemen) van luide instrumenten zoals bassdrum, snaredrum, toms en gitaarversterkers. Dynamische microfoons hebben geen fantoomvoeding nodig en het kan over het algemeen geen kwaad als ze het per ongeluk wel krijgen.

Ribbon-microfoons: klassieke studiomicrofoons

De ribbon-microfoon kun je zien als de oermicrofoon en de opa van de dynamische microfoon. Toen er nog geen condensatormicrofoons bestonden, werden de meeste studio-opnames gemaakt met ribbon-microfoons. In plaats van een koperen spoel heeft een ribbon-microfoon een flinterdun aluminium lint dat is opgehangen tussen twee magneten. Door hun kwetsbaarheid en lage output zijn ze minder populair dan condensatormicrofoons. Bij van nature schelle instrumenten zoals bekkens en overstuurde elektrische gitaren kan de zachte, volle klankkleur van een ribbon-microfoon een verademing zijn. Net als dynamische microfoons hebben ribbon-microfoons geen fantoomvoeding nodig. Sterker nog, met name oude riboon-microfoons kunnen ernstig beschadigd raken door fantoomvoeding. Er bestaan ook actieve ribbonmicrofoons. Hierin zit een voorversterker ingebouwd. In tegenstelling tot gewone passieve ribbon-microfoons hebben deze juist wel fantoomvoeding nodig.

Richtingskarakteristiek van een studio-microfoon

De richtingskarakteristiek van een microfoon bepaalt uit welke richting een microfoon geluid opvangt. Door slimme microfoonkeuze en microfoonplaatsing kun je ervoor zorgen dat de microfoon maar weinig bijgeluiden oppikt, zelfs als je meerdere instrumenten in dezelfde ruimte opneemt.

Omnidirectioneel

Omnidirectionele microfoons vangen geluid op uit elke richting en zijn dus niet gericht. Dit is de meest natuurlijk klinkende richtingskarakteristiek. Een bijkomend voordeel is dat de frequentierespons heel consistent blijft, ongeacht de afstand tot de geluidsbron.

Unidirectioneel

Unidirectioneel is een verzamelnaam voor de verschillende cardioïde richtingskarakteristieken. Een cardioïde microfoon pikt met name geluid op aan de voorkant van de capsule. Van opzij is de geluidssterke veel minder, en recht van achter pikt een cardioïde microfoon zelfs bijna niets op. Supercardioïde en hypercardioïde microfoons pikken nóg minder op van de zijkant, maar juist weer meer aan de achterkant. Bij hypercardioïde microfoons is dit effect het sterkst.

Figure-8

Figure-8 of bi-directionele microfoons pikken alleen geluid op aan de voorkant en aan de achterkant. Ze zijn 'doof' voor geluiden van opzij. Belangrijk om te vermelden is dat de achterkant van de microfoon een omgekeerde polariteit heeft ten opzichte van de voorkant.

Opnames maken met studio microfoons

Om het signaal van een microfoon op te nemen met een computer, heb je een audio interface met één of meer microfooningangen nodig. Een audio interface met microfooningangen heeft microfoonvoorversterkers om het relatief zwakke microfoonsignaal op te tillen naar 'line level'. Vervolgens zetten de converters dit analoge signaal om naar een digitaal formaat. Tot slot heb je software nodig om opnames te maken met je PC of Mac. Zo'n programma wordt ook wel een DAW genoemd, kort voor Digital Audio Workstation. Bekende DAW's zijn onder andere Pro Tools, Cubase, Studio One, Ableton Live en Reason.

USB condensator-microfoons voor PC en Mac

Opnemen kan nog makkelijker! Er bestaan namelijk ook microfoons die je direct met een usb-kabel op je computer kunt aansluiten. Deze zogeheten USB-microfoons hebben een ingebouwde audio interface. USB-microfoons zijn met name handig voor mensen die nooit meer dan één microfoon tegelijk gebruiken. Ze zijn bijvoorbeeld erg populair onder gamers en podcasters.

Een standaard of statief-arm voor je studio-microfoon

Microfoonplaatsing heeft misschien nog wel een grotere invloed op de kwaliteit van je opname dan de microfoonkeuze. Bezuinig dus niet op microfoonstatieven! Het zijn misschien wel de meest onderschatte hulpmiddelen in de studio. In de studio worden overwegend microfoonstatieven met hengel gebruikt. Deze zijn er in een aantal hoogtes. Voor een radiostudio of podcaststudio is een broadcast-arm trouwens praktischer, omdat je meestal aan een bureau zit. Dit type statief monteer je aan de tafel en vaak kun je de kabel verwerken in de arm.

Popfilters, shockmounts en reflectieschermen

Er zijn heel wat hulpmiddelen om een microfoonopname soepel te laten verlopen. Bij zangopnames is het bijvoorbeeld verstandig om een popfilter voor de microfoon te hangen, zeker als je een condensator-microfoon of ribbon-microfoon gebruikt. Een popfilter houdt de windvlagen tegen die ontstaan bij medeklinkers als P, B en F. Zonder popfilter kunnen deze zogeheten plosieven zorgen voor oversturing. Een shockmount is een zwevende ophanging voor microfoons. Hiermee houd je je opnames vrij van contactgeluid. Denk bij contactgeluid bijvoorbeeldaan aan trillingen van voetstappen die via het statief bij de microfoon komen. Als de akoestiek van je ruimte te wensen overlaat of als je meerdere instrumenten in dezelfde ruimte opneemt, zorg je met een reflectiescherm voor net iets meer scheiding. Een reflectiescherm is een half rond scherm dat je om de microfoon heen plaatst om ervoor te zorgen dat geluiden van voren en van achteren de microfoon niet meer bereiken.

Veelgestelde vragen over studio-microfoons

Wat is een goede professionele studio-mic?

Van een goede professionele studiomicrofoon mag je verwachten dat hij een bruikbaar frequentiebereik heeft zonder enorme pieken en dalen. Ook is het belangrijk dat de microfoon een flink dynamisch bereik heeft. Dat wil zeggen dat de microfoon weinig ruis heeft en ook niet snel overstuurt.

Welke studio-microfoon moet ik kopen?

'Opposites attract' is een goede vuistregel. Neem je een helder klinkend instrument op, kies dan voor een microfoon met een donker karakter, bijvoorbeeld een ribbon-microfoon. Voor instrumenten met een donkere klank kies je voor een helder klinkende microfoon, zoals een kleinmembraan-condensatormicrofoon.

Wat is de beste studio-microfoon voor zang?

In de studio zijn grootmembraan-condensatormicrofoons razend populair voor het opnemen van vocalen vanwege hun detail en grote frequentiebereik. Hoeft het allemaal niet zo subtiel, kies dan voor een dynamische zangmicrofoon.

Wat kost een goede studio-microfoon?

Je microfoonkeuze hangt af van wat je ermee wilt opnemen. Zoek je een microfoon voor je snaredrum, dan ben je voor 100 euro klaar. Zoek je een chique 'crooner'-klank, dan heb je misschien wel een buizenmicrofoon van 5000 euro nodig.