Songteksten schrijven – Opbouw van het verhaal in vormdelen
Gepubliceerd op donderdag 6 maart 2025
In zijn vorige artikel legde gastblogger en docent songwriting Lex Hakker uit hoe je je eerste ideeën voor een songtekst op papier zet. Nu is het tijd om de tekst meer structuur te geven. We gaan werken aan de opbouw van je ‘verhaal’. Aan bod komen perspectief, couplet, refrein, prep/pre-chorus en contrast/bridge.
Perspectief
Perspectief is te omschrijven als: zingt de persoon over zichzelf (ik/wij/onze), observeert de zingende persoon of geeft deze een bericht door aan een ander of anderen (hem/haar/zij of hen/jullie)? Een persoonlijk perspectief is bijvoorbeeld: “I wanna be a billionaire, so freaking bad!” (Travie McCoy/Bruno Mars). Een boodschap, voor iemand bedoeld of een persoonlijke observatie over iemand, kan bijvoorbeeld de tekst zijn van Gershwin’s Summertime (“So hush little baby, don’t you cry“) of Firework van Katy Perry (“Cause baby, you’re a firework”).
Wijziging van perspectief?
Het is in het algemeen zo dat het perspectief niet zomaar wijzigt in een songtekst. Deze vergissing wordt nogal eens gemaakt, vooral in Nederlandstalige teksten. Het perspectief kan wel wijzigen in bijvoorbeeld het deel van de song dat Contrast genoemd wordt. Hierin wordt het hoofdthema of een situatie uit de songtekst vanuit een ander gezichtspunt beschreven. Hier gaan we straks eens naar kijken.
Travie McCoy ft. Bruno Mars – Billionaire (ik-vorm)
Verhalend
Hoewel er verschillende soorten songteksten zijn, zijn de meeste verhalend. Met verhalend wordt hier bedoeld dat er een opbouw in zit. Dat de coupletten logisch op elkaar aansluiten, het Contrast (bridge) een andere invalshoek van het onderwerp of thema presenteert en dat het Refrein het onderwerp bekrachtigd en blijft bekrachtigen.
Zoals eerder gezegd, zijn er abstracte (vage, metaforische, verhullende) en concrete (duidelijke, onthullende) teksten. Een keuze kan de tekstschrijver zelf maken, maar soms wijst het onderwerp zelf de loop en het karakter van een tekst aan. In de literatuur is dit fenomeen niet onbekend. Dan zegt men dat een tekst eigenlijk ‘zichzelf schrijft’. Er wordt beweerd dat het tweede gedeelte van Also Sprach Zarathustra, het grote werk van de filosoof Friedrich Nietszche vrijwel rechtstreeks, zonder tussenkomst van het bewustzijn, tot stand is gekomen.
In de popmuziek zijn voorbeelden van een abstract, vaag gebruik van taal Lennon’s Strawberry Fields Forever (losse, voor een buitenstaander onherkenbare, loze zinnen zonder onderling verband) of Dylan’s All Along The Watchtower. Een veel concretere tekst is Billy Joel’s Goodnight Saigon, waarin de gruwelen van een oorlog heel duidelijk, maar toch ook met een poëtische inslag worden beschreven.
Bob Dylan – All Along The Watchtower (abstract)
Billy Joel – Goodnight Saigon (concreet)
Ik-vorm of niet
We gaan er nu even vanuit dat de zanger ook de observator en de verteller van het verhaal is. Dan is het logisch dat de coupletten en de prep (van preparation, voorbereiding van het refrein, ook wel pre-chorus genoemd) in ieder geval in de ik-vorm geschreven zullen worden. Dus met ik en me/mij, ons en onze. Er kan en mag natuurlijk wel degelijk jij en jouw in voorkomen, maar dan nog alleen gezien vanuit het ik-perspectief.
Acda en de Munnik – Als het vuur gedoofd is (verandering van perspectief)
In deze song lijkt op een vreemde manier met het perspectief te worden gespeeld. Op 01:16 en 02:24 wordt ineens een andere ik-vorm gebruikt. Dit is nu geen verteller-positie meer, maar een ‘uittreden’ naar de gedachten en gevoelens van de beschreven hoofdpersoon. Dit is niet heel gebruikelijk in een songtekst.
Couplet
Vooral in de meer traditionele popsongs, die van de jaren 50 tot en met de jaren 90, zijn de coupletten vaak opeenvolgend verhalend. Dat wil zeggen dat er een opbouw zit in het verhaal dat verteld wordt. In een opbouw worden in elk couplet steeds meer details of feiten toegevoegd om het onderwerp intenser te maken en meer te verduidelijken. Dus eigenlijk wordt er in opeenvolgende coupletten nooit twee keer hetzelfde gezegd. Het heeft niet heel veel zin om in drie of vier coupletten te zeggen dat ‘zij een mooie vrouw is, dat je verliefd bent en dat zij onbereikbaar is’. Dit thema zou beter uitgewerkt kunnen worden over een aantal coupletten, een contrast en een refrein.
Richard Marx – Right Here Waiting (opbouw in verhaal)
Een goed voorbeeld van een mooi thema zoals het bovenstaande hoor je hier, compleet met een Contrast op 02:38:
Tony Christie – I Did What I Did For Maria (uitwerking thema)
Een zeer fraai voorbeeld van een thema als wraak, uitgewerkt over enkele coupletten. Deze song klinkt misschien enigszins ouderwets, maar de verhaallijn, de tekstuele opbouw is van een erg hoog niveau. Er worden tekstueel bepaalde beelden geschetst, waardoor de situatie in de song heel goed te volgen is.
Prep of Pre-chorus
Een korte (of iets langere) voorbereiding voor het refrein wordt vaak de Prep of het Pre-chorus genoemd. Het refrein kan als een hoogtepunt in een song worden beschouwd (hoewel dit in veel gevallen moet wedijveren met een instrumentaal deel). Met de Prep wordt vaak, maar niet altijd, op een ‘omhoog-glijdende’ manier, dus met een opbouw-tendens het refrein ingeleid.
The Human League – Don’t You Want Me (prep)
Luister naar the Prep van Don’t You Want Me, vanaf 01:09:
George Ezra – Green Green Grass (heel originele prep)
Een zeer originele Prep hoor je op 00:26:
Dua Lipa – New Rules (langere prep)
Deze heeft een langere Prep op 00:35:
Moderne preps
In veel hedendaagse popsongs is de ‘klassieke’ Prep niet altijd meer aanwezig. Het lijkt dan vaak meer op een extra stukje couplet, maar met andere melodische kenmerken. Luister eens naar songs van Lewis Capaldi (Wish You The Best) of Rosé (Number One Girl) en probeer te herkennen waar het couplet van karakter verandert en wanneer daarna meteen het eigenlijke refrein begint.
Lewis Capaldi – Wish You The Best (moderne prep)
Rosé – Number One Girl (moderne prep)
Contrast (bridge)
Ook het klassieke Contrast (de ‘bridge’), is niet altijd meer te vinden in hedendaagse pop-repertoire. Toch kan dit een belangrijk expressie-middel zijn en bovendien nodig zijn voor de energetische balans van een song (over Balans zullen we het in een volgende blog nog uitgebreid hebben). Over een Contrast kan in het algemeen gezegd worden dat het tekstueel, melodisch/harmonisch en ritmisch een andere sfeer heeft dan het refrein of het couplet. Een onderwerp wordt hierin vanuit een andere, nieuwe invalshoek of een ander perspectief beschreven en vaak gaat dat gepaard met een nieuwe melodie, ander gebruik van instrumenten en wijkt het vaak ritmisch af van het couplet of refrein. In het Contrast is het goed mogelijk om tekstueel van perspectief te veranderen of een geheel nieuw inzicht van het hoofdthema te presenteren. Dit alles om het karakter van de song te verdiepen en veelzijdiger te maken en daarmee de aandacht vast te houden.
De Alpenzusjes – Hela Hola (contrast)
Een contrast zoals De Alpenzusjes gebruiken op 01:32 in Hela Hola is wellicht wat te extreem, maar het is een contrast en het houdt de aandacht zeker gevangen:
Maroon 5 – This Love (contrast)
Een voorbeeld van een andere song met een goed contrast-gedeelte is Maroon 5 met This Love op 02:02:
Rosé – Number One Girl (contrast)
Of hier op 02:16:
The Sundays – My Finest Hour (contrast)
Een werkelijk fraai Contrast zit in My Finest Hour van The Sundays. Het staat hier aan het eind van de song en zit niet in het midden (03:15). Dat is dus ook een mogelijkheid:
Refrein
Wellicht is het refrein het belangrijkste onderdeel van een goede popsong. Het refrein is eigenlijk de geconcentreerde boodschap van de song. She Loves You van The Beatles is hier een duidelijk voorbeeld van, maar er zijn er vele, vele andere. De boodschap wordt veelal gebracht in een pakkende zin of een verzameling zinnen, ook wel hook genaamd en wordt gedragen door een pakkende, makkelijk te herinneren melodie. De hook wordt gevormd door woorden of zinnen die niet alleen memorabel, maar tegelijkertijd ook beeldend zijn. De zinnen moeten bovendien soepel lopen en daar is het rijm een belangrijk hulpmiddel bij.
Beatles – She Loves You (refrein)
Joost Nuissl – Ik ben blij dat ik je niet vergeten ben (refrein)
Een goed Nederlandstalig refrein zit hier op 0:20 min:
George Ezra – Shotgun (refrein)
In het meer hedendaagse repertoire zit een voorbeeld van een goedwerkend refrein in George Ezra’s Shotgun op 00:40:
Dave Guetta & Bebe Rexha – I’m Good (Blue) (refrein)
En helemaal van deze tijd is I’m Good (Blue) waarin gelijk al op 00:15 ingezet wordt met het refrein en dat onmiddellijk verder de sfeer en intensiteit van de song bepaalt:
In een song hoeven zeker niet altijd alle bovengenoemde onderdelen vertegenwoordigd te zijn. Welke er gebruikt worden is een kwestie van vorm en balans. De vorm bepaalt de energetische balans. Dat wil ik graag een volgende keer behandelen.
Nog geen reactie...