De contrabas – Leer hem beter kennen

In veel muziek speelt de bas een belangrijke rol. In sommige muziekstijlen, bijvoorbeeld de jazz, is het vooral de contrabas die dat voor zijn rekening neemt. Maar ook in de popmuziek hoor je de contrabas vaak voorbijkomen. Een bijzonder instrument, met een eigen sound.

• Ontwikkeling van de contrabas
• Swing en walking bass
• Intoneren
• Betaalbaar beginnen
• Goed om te weten
•     Uitversterken van de contrabas
•     Over snaren en strijkstokken
•     Grootheden op de contrabas
  
• Zie ook

Foto: Gerard Burgers

Ontwikkeling van de contrabas

De contrabas (in het Engels: double bass of upright bass) hoort in de familie van de strijkinstrumenten. Maar het is geen grote viool of cello, zoals misschien voor de hand ligt om te denken. De contrabas stamt namelijk uit de familie van de viola da gamba. Dat zit hem in de vorm: de violenfamilie heeft geen ‘hangende schouders’, maar de gambafamilie heeft dat wel (zie de foto hieronder). Nog een belangrijk verschil: de violenfamilie is in kwinten gestemd (stappen van vijf tonen), de gambafamilie (en dus ook de contrabas) is in kwarten gestemd (stappen van vier tonen). Dat is de stemming (van laag naar hoog): E-A-D-G. Dezelfde stemming dus als de basgitaar. Dat laatste is eigenlijk wel logisch, want de basgitaar is een ‘afgeleide’ van de contrabas. Toen de jazzorkesten, met name de big bands, rond de Tweede Wereldoorlog steeds groter en luider speelden, werd het voor de onversterkte contrabassist steeds moeilijker om qua volume tegen de blazerssectie op te kunnen. Versterken via een microfoon was toen al mogelijk, maar het geeft al gauw problemen met rondzingen. De uitvinding van de elektrische basgitaar moest uitkomst bieden. Gitaarbouwer Leo Fender kwam in 1951 met de Precision Bass, die nu nog steeds wordt gebouwd en wordt beschouwd als de grootvader van alle basgitaren. De basgitaar is belangrijk geweest voor de ontwikkeling van de pop en rock. Overigens kunnen contrabassen met de huidige techniek uitstekend worden uitversterkt (zie kader). Een voordeel van de basgitaar is dat hij een stuk compacter is dan de contrabas, die door Leo Fender oneerbiedig het ‘hondenhok’ werd genoemd.

Foto: Gerard Burgers

Swing en walking bass

Michael Bürger, bassist en contrabassist, begon op jonge leeftijd basgitaar te spelen en raakte al gauw ook gecharmeerd van de contrabas. “Dat kwam door mijn groeiende interesse voor de jazz. Natuurlijk wordt er ook jazz gespeeld met basgitaar, maar voor swing leent de contrabas zich beter dan de basgitaar. In de swing heb je een walking bass (‘lopende bas’) en die klinkt gewoon het lekkerst op een contrabas. “In de klassieke muziek wordt de contrabas vooral als strijkinstrument gebruikt, maar ook in deze muziek wordt geplukt aan de snaren. Dit heet pizzicato. “En dat geeft een ‘boem’ die je met strijken niet krijgt”, merkt Michael op. Toen de blues en daarna de jazz opkwamen, kwam bij de zoektocht naar een basgeluid de contrabas al snel in beeld. De contrabas heeft een geheel eigen sound. “De toon is ‘verender’ dan die van de basgitaar”, zegt Michael. “Dat komt waarschijnlijk doordat de toon zich opbouwt. De toon van een basgitaar is er sneller. Bij het spelen op contrabas moet je daar in je timing rekening mee houden.”De contrabas heeft geen fretten, dus kun je op een contrabas desgewenst van de ene naar de andere toon glijden, net als op een fretloze basgitaar.

Intoneren

Het fretloos spelen vereist oefening van techniek en gehoor. Het zijn vooral je vingers die de sound maken. Bovendien moet de contrabassist intoneren: de snaar op precies de goede plek indrukken om de juiste toonhoogte te krijgen. “Daarom is te overwegen om ook te leren strijken”, merkt Michael op. “Van een gestreken toon hoor je meteen of je zuiver speelt. Dat is een bij een geplukte toon moeilijker. “Contrabas spelen is moeilijker dan basgitaar spelen, constateert Michael, die beide instrumenten speelt. “Dat komt vooral omdat je op een contrabas de toon zelf moet maken; je hebt geen visuele oriëntatie en geen fretten. Daarom is de stelregel: kijk niet naar de hals tijdens het spelen, je moet het helemaal ‘blind’ doen. “‘Slappen’, zoals je op een basgitaar kunt, kan op een contrabas niet. In de rockabilly wordt een speeltechniek gebruikt die er enigszins op lijkt, namelijk het klappen op de snaren. “Daar kun je een geweldige drive mee krijgen”, aldus Michael. Lee Rocker van de Stray Cats is daar een meester in.

Betaalbaar beginnen

Kiezen voor contrabas is vooral een artistieke keuze: in bepaalde muziekstijlen past beter een contrabas dan een basgitaar. Ook de sfeer van een liedje kan vragen om een contrabas. Kan de prijs van het instrument ook van invloed zijn op je keuze? De basgitaar is immers een relatief goedkoop instrument. Voor een schappelijk bedrag heb je al een leuke beginnersset. Voor contrabas ligt dat anders, die is een stuk duurder. “Maar dat hoeft geen belemmering te zijn om contrabas te gaan spelen, want je kunt er eerst één huren”, zegt Michael. “Raak je er uiteindelijk aan verslingerd, dan kun je de gehuurde contrabas vaak met korting kopen. Zeker van belang voor kinderen, want die moeten spelen op een contrabas die met ze meegroeit. Vanaf ongeveer zeven jaar kun je al beginnen. Je begint dan op een 1/8 contrabas en maakt vervolgens de stappen naar een 1/4, een 1/2, een 3/4 en dan eventueel naar de hele contrabas. Die laatste stap maken de meeste contrabassisten niet: de 3/4 contrabas is namelijk het meest gangbare formaat. De snaren van een contrabas zijn een stuk duurder dan die van een basgitaar, maar ze gaan lang mee.”De contrabas is en blijft natuurlijk een groot instrument. “Je moet er wat voor over hebben om contrabas te spelen”, constateert Michael. “Toch past hij in bijna alle auto’s. Zelfs in mijn eerste Volkswagen Kever.”

Zie ook

» Contrabassen
» Elektrische contrabassen
» Contrabas-standaards
» Contrabas-snaren
» Contrabas-koffers & -tassen
» Fretloze basgitaren
» Alle basgitaren & accessoires
» Muziekinstrumenten huren

» Baslijnen maken – Handleiding voor de bassist
» Jazz – Geschiedenis en kenmerken van een rijke muziekstijl
» Fretloze basgitaar: voor- en nadelen
» Top 10 songs met een bijzonder bas-intro
» Top 10 songs met een bijzondere bas-solo
» Hoe word ik bassist?
» Wat is de beste basgitaar voor mij?

Fretloze basgitaar: voor- en nadelen 4- of 5-snarige basgitaar – Welke is de beste keuze voor jou? Basgitaarles – Waar kan ik terecht? Hoeveel snaren heeft een gitaar? Hoe klink je als Robert Trujillo – speelstijl, gear en inspiratie Jazz Bass versus Precision Bass: de verschillen onder de loep