Het ideale plectrum? Dat vind je door te experimenteren

Gastblogger en multi-instrumentalist Nigel Hubée vertelt in zijn inmiddels vierde blog hoe hij bewuster ging nadenken over zijn plectrum in deze tijd van schijnbaar eindeloze mogelijkheden in vorm en materiaal. Hij verbaast zich eigenlijk nog steeds over de soms best grote verschillen in klank en speelgemak waarmee je tegen relatief lage kosten kan experimenteren. Misschien doe je een ontdekking die je spel of je sound in één klap naar een hoger niveau tilt!

Hoe het moderne plectrum ontstond

Toen ik in de jaren zestig van de zuurverdiende krantenwijkcentjes mijn eerste (vrijwel onbespeelbare) akoestische gitaar kocht kreeg ik er standaard een plectrum bij van het type celluloid tortoise shell. Ik kan me niet herinneren dat er enige discussie of zelfs maar keuze was over materiaal, vorm of dikte, al weet ik achteraf dat er ook in die tijd wel wat variaties bestonden. Het celluloid plectrum bestond namelijk al sinds 1922, toen Luigi D’Andrea ze in New York begon te produceren als alternatief voor het (nu gelukkig verboden) dieronvriendelijke en kwetsbare natuurlijke schildpadplectrum. D’Andrea experimenteerde in overleg met de bespelers van zijn tijd met meer dan 50 verschillende vormen, die hij allemaal een eigen nummer gaf. De 351 bleek daarvan verreweg het populairst en vormt tot op de dag van vandaag de basis voor de meest voorkomende en herkenbaarste plectrumvorm (op deze foto van D’Andrea de 351 vorm).

Nieuwe materialen en fabrikanten

En toen lagen daar ineens midden jaren zeventig de nylon plectrums van Jim Dunlop in de sorteerdoos die steevast onder de toonbank vandaan kwam als je een plectrum ging kopen. Ze werden in korte tijd enorm populair en ook ik was direct liefhebber van dit type plectrum. Ze waren minder glad in je hand en slijtvaster dan cellulose en daarnaast ook nog eens beschikbaar in vele in millimeters gespecificeerde diktes, wat een interessante toevoeging was aan het oude scala van Light, Medium en Heavy. In de loop der tijd werden er ook andere materialen aan het assortiment toegevoegd, veelal gebaseerd op de zeer harde industriële kunststof Delrin. Het populaire Tortex is hiervan gemaakt en vervolgens bewerkt om zoveel mogelijk als het schildpadplectrum van vervlogen tijden te klinken (zo ook met Ultex, dat weer op een andere harde kunststof is gebaseerd). De reden voor deze nog steeds voortdurende zoektocht naar een vervanger voor schildpad is dat dit natuurlijke materiaal uit keratine bestond, hetzelfde materiaal als de nagels aan je handen. Als je nu een kijkje neemt in het uitgebreide assortiment zie je dat er inmiddels tientallen fabrikanten zijn die plectrums produceren, van massaproductie met veel keus tot handgemaakt met meer individuele vormen en materialen.

Dikte, vorm, grip en mijn eigen plectrumverkenning

Ik kwam er voor het eerst achter hoe essentieel plectrumdikte is toen ik een mandoline aanschafte en er niet in slaagde om de voor dit instrument kenmerkende tremolo’s te spelen met het medium 0.73 nylon plectrum dat al vele jaren mijn standaard gereedschap was. Het probleem zat hem in het meebuigen van het plectrum bij het aanslaan van de zeer strak gespannen dubbele snaren, waardoor het plectrum bij tussenpozen ophield de snelle beweging van mijn hand te volgen. Zo begon mijn zoektocht naar een minder buigzaam plectrum dat op het podium niet alleen op de mandoline, maar ook op de akoestische gitaar en de veel zwaarder besnaarde dobro zou voldoen (de ukelele en de bas bespeel ik met een wat ongebruikelijke vingertechniek, waarover een andere keer mogelijk meer).

Gemengd setje

Het beste startpunt voor zo’n verkenning is de aanschaf van een zakje of doosje met gemengde plectrums. Zo kan je kijken welk type je het meeste aanspreekt en vervolgens daarvan meerdere in verschillende diktes bestellen. Bij mij heeft dat geresulteerd in onderstaande verzameling, voor de duidelijkheid dus niet allemaal uit het oorspronkelijke Bax-doosje waar ik mee gestart ben, maar wel handig om daarin te bewaren. Ieder plectrum is systematisch uitgeprobeerd, voor zover mogelijk eerst met hetzelfde materiaal in verschillende diktes, en daarna met de gekozen dikte in verschillende materialen en vormen.

» Sets met diverse plectrums

Vorm

Wat vorm betreft bleef mijn voorkeur bij het bekende 351 model. De wat meer puntige vormen zoals de Tortex III hadden veel mooie definitie en attack, maar gleden voor mijn speelstijl niet soepel genoeg over de snaren. De driehoek zat voor mijn handmaat en speelstijl in de weg, maar dit model biedt natuurlijk wel veel grip als je het plectrum stevig wil vasthouden. De kleine jazz-modellen hebben de charme dat je heel dicht bij de snaren blijft, wat ook weer goed is voor je controle, maar vielen voor mij uiteindelijk toch af vanwege het kleinere gripvlak.

» Plectrums met standaard-vorm
» Plectrums met jazz-vorm
» Plectrums met teardrop-vorm
» Plectrums met sharkfin-vorm
» Plectrums met triangle-vorm
» Plectrums met andere vorm
» Duimplectrums
» Vingerplectrums

Dikte

Wat dikte betreft ontdekte ik dat 1.5 een goed compromis was tussen een dunner plectrum dat te veel meebuigt en een dikker plectrum dat te rigide aanvoelt in je hand en afhankelijk van het toegepaste materiaal de neiging heeft om minder helder te klinken. Met deze 1.5 dikte had ik een plectrum dat prettig bespeelbaar aanvoelde en de toon van het bespeelde instrument toch nog natuurlijk liet klinken.

» Plectrums: thin
» Plectrums: medium
» Plectrums: heavy
» Plectrums: extra heavy

Materiaal

Voor het materiaal ben ik uiteindelijk weer beland bij het vertrouwde nylon, hoofdzakelijk vanwege de grip op de Dunlop Max-Grip plectrums. De andere materialen klinken mooi, maar zijn voor mijn lichte plectrumgrip te glad. Ik heb niet zozeer het probleem dat ik het plectrum laat vallen, maar dat het tijdens het spelen verdraait tussen mijn vingers. Het ruwe profiel op de Max-Grip zorgt ervoor dat dat minder snel gebeurt en dat je het tijdens het spelen ook op gevoel kan corrigeren.

» Delrex plectrums (tortex – delrin)
» Celluloid plectrums
» Nylon plectrums
» Alle plectrums

Op onderstaande video’s zie en hoor je de Dunlop Max-Grip 1.5 in gebruik op de mandoline (uiteraard met tremolo’s) en op de akoestische gitaar.

Experimenteer!

Ga naar hartenlust experimenteren met plectrums in verschillende materialen, vormen en diktes. Je zal verbaasd staan hoeveel invloed het heeft op je geluid en je speelgemak. En heb je eenmaal iets gevonden wat je goed bevalt, vergeet dan niet dat verreweg de meeste materialen slijten bij intensief gebruik en dat een plectrum ook makkelijk zoekraakt. Je hebt dus zeker meer dan één van je favoriete nodig. Ik zou het tot slot leuk vinden om te horen of je tot leuke ontdekkingen bent gekomen. Misschien heb ik weer iets aan jouw tips of ervaringen!

Zie ook

» Plectrums
» Alle gitaaraccessoires

» Keuzehulp: Wat is het beste plectrum voor mij?
» Gitaar vasthouden – Houding voor staand en zittend spelen
» Gitaarakkoorden leren spelen voor beginners
» Met plectrum spelen: hier leer je hoe!
» Wat zijn de beste elektrische-gitaarsnaren voor mij?
» Wat zijn de beste akoestische gitaar-snaren voor mij?
» Wat is het beste stemapparaat voor mij?
» Wat is de beste gitaar slide voor mij?
» Wat is de beste capo voor mij?

Gastblogger Nigel Hubée (The Tickets)

Nigel is al sinds 1968 actief in de muziek en verkeert sinds 2017 in de positie dat hij dat eindelijk eens full-time kan doen. Naast de muziek is hij ook altijd geïnteresseerd geweest in techniek en heeft hij sinds de opkomst van de eerste bruikbare computers in de jaren 80 de IT omarmd. Momenteel speelt hij samen met zijn muzikale partner van weleer Dave Hardy in akoestisch duo The Tickets, waarmee hij afgelopen september zijn 85ste optreden heeft afgerond.

» Alle blogs van Nigel