Blended Learning en Koor-O-Na – Is muziekonderwijs voorgoed veranderd?
Gepubliceerd op donderdag 10 juni 2021
Wat betekent de coronacrisis voor muziekprofessionals voor en achter de schermen? En wat zijn hun verwachtingen voor de toekomst? In het derde blog van deze serie van gastblogger Liseth Horsten, is het woord aan drie daadkrachtige muziekdocenten die van de nood een deugd maakten.
Overstappen naar online muzieklessen is makkelijker gezegd dan gedaan. Het is niet voor elk instrument even geschikt, niet voor elke leerling en al helemáál niet voor groepslessen en workshops. En de problemen hebben niet alleen te maken met de latency (de vertraging in de verbinding waardoor samenspelen vrijwel onmogelijk is). Gelukkig zijn één-op-één-lessen weer toegestaan, met de nodige aanpassingen. Maar zijn muzieklessen voorgoed veranderd?
Marlous Nypels (foto: Elleske Fotografie)
Stroomversnelling
De drie docenten die ik interviewde, werken voornamelijk als zzp-er. Soms (deels) in dienstverband. In een tijd met nauwelijks inkomsten vanuit optredens, zijn ze afhankelijker geworden van hun lespraktijk. Maar hun aanpassingen eisten de nodige investeringen en creativiteit.
Janneke van Heeswijk (drums en AMV): “Ik was continu aan het aanpassen en ontwikkelen. Voor de online lessen verzon ik creatieve opdrachten die leerlingen thuis konden doen, zoals huis-tuin-en-keuken-drumstellen bouwen of een wortelfluit maken. Ook aan de digitale muziekmethode Beatsnbits heb ik veel gehad. In de klas moeten de leerlingen op hun plek blijven. In het vmbo is het een uitdaging om niet dichtbij te komen om ze te helpen, maar ouderwets voor de klas te blijven staan. Op de havo werken ze meestal met laptops erbij, dat gaat beter.”
Marlous Nypels (eigen praktijk klassiek piano): “Ik heb mijn lesruimte helemaal anders moeten indelen. Ik heb onder andere een clean-air-apparaat aangeschaft, ik gebruik een aanwijsstok en we spelen geen quatre mains aan één piano, maar de leerling aan de piano en ik aan de vleugel. Hiervoor heb ik alle samenspeelboeken opnieuw aangeschaft. Voor online lessen heb ik op Whereby een virtuele pianostudio ingericht. Hierop kan met vier devices worden ingelogd. Zo zien we elkaars klavier van bovenaf én zien we elkaar face to face. Ook versturen we video- en geluidsfragmenten, en houd ik wekelijks Online Piano Spreekuurtjes. Als alternatief voor leerlingenconcerten heb ik een VIP-ticket voor familieleden bedacht, met daarop het programma dat de leerling zelf thuis voorspeelt. Door middel van een persoonlijke video ben ik er toch een beetje bij.”
Jeroen van den Hurck (gitaardocent, onder andere eigen muziekschoolcollectief): “Mijn fysieke lessen zijn voor 95% afhankelijk van muziekscholen die nu gesloten zijn. Vanaf het begin van de coronaperikelen ben ik helemaal overgegaan op online. Dit heb ik altijd al omarmd; ik ben al geruime tijd bezig met het ontwikkelen van blended learning-concepten (Popwise-Online, een eigen digitale leeromgeving). Ik was dus goed voorbereid, zowel qua mindset als fysiek (thuisstudio). De leerlingen waren er nog niet klaar voor, maar het belandde in een stroomversnelling door de noodzaak van de situatie.”
Janneke van Heeswijk:
Platforms en livestreams
Het is lastig uitleggen aan je leerlingen waarom de muziekschool moet sluiten, terwijl de muziekdocent om de hoek wél fysiek les mag geven. Behalve die onduidelijkheid in de regelgeving: welke praktische problemen kwam je nog meer tegen?
Jeroen: “De aanpassing zit ‘m vooral in de acceptatie dat je sommige lessen niet kan geven zoals je dat graag zou willen; soms ontbreekt een stukje diepgang dat je met fysieke lessen wél hebt. De uitdaging is om een zo goed mogelijk alternatief te bieden. Voor het samenspel zijn platforms zoals Jamulus en Sonobus, maar die vergen apparatuur die veel leerlingen niet willen of kunnen aanschaffen. Daarnaast kost het veel tijd om dit bij iedereen goed werkend te krijgen en dan nog is het niet optimaal.”
Marlous: “Met de koren die ik begeleid, repeteren we sinds april 2020 online. Er is een kleine studio ingericht, de dirigent en het koor hebben een investering gedaan in microfoons en camera`s en we zenden via een verborgen YouTube-kanaal iedere week een livestream uit naar alle koorleden waarmee ze kunnen meezingen. Zij zien en horen ons, zij elkaar echter niet en wij hen ook niet. Maar contact houden is in deze tijd het belangrijkste. Ook hebben we Koor-O-Na-filmpjes uitgebracht waarbij de koorleden zelf opnames maken die we bewerken en samenvoegen. Een hoop werk, maar het zorgt ervoor dat wij toch ons inkomen behouden bij deze verenigingen, nu de concerten en repetitieweekenden zijn weggevallen.”
Janneke van Heeswijk (in de Zapp-studio)
Meebewegen
Een hoop extra werk inderdaad. Hoe ben je mentaal omgegaan met de situatie?
Marlous: “In het begin was er veel onrust, onzekerheid, soms ook paniek. Nu ben ik iemand die dan meteen tot actie overgaat, dus ik verstuurde meteen een update naar alle leerlingen. Gaandeweg kwam er berusting. Nu een jaar verder merk ik dat ik minder inspiratie heb. Concerten en andere activiteiten kunnen niet plaatsvinden. Geïnspireerd raken door concertbezoek, kunst, met mensen praten in een sfeervolle omgeving, is weggevallen. Wel ben ik meer gaan studeren, wandelen en lezen, en zocht ik regelmatig contact met collega’s. Het is heel belangrijk om ervaringen uit te wisselen, bij elkaar steun te zoeken en bevestiging te krijgen. Om in verbinding te blijven.”
Janneke: “Aanpassen, meebewegen, flexibel zijn. Ik prees mezelf gelukkig dat ik werk had bij een VO-school, zodat mijn inkomen niet volledig vanuit optredens moest komen. Mijn contract loopt echter bijna af, dus ik ben weer aan het solliciteren. Maar ik heb mijn website aangepast, aan mijn repertoire gewerkt, en ik heb leuke nieuwe muzikanten ontmoet waarmee ik komend seizoen in een vakantie- en attractiepark (buiten) ga optreden.”
Jeroen: ”Regelmatig heb ik met verbazing aangehoord dat zzp’er zijn een keuze is, en dus de consequenties van de huidige gebeurtenissen je eigen verantwoordelijkheid zijn. Maar in de cultuursector is het veelal geen keuze, dus een verbod op je werk vanuit de overheid valt naar mijn mening niet onder ondernemersrisico. Het is zuur te zien dat collega’s die alles prima voor elkaar hadden, gedwongen terugvielen in een bijstandsuitkering. Terwijl iemand in loondienst tot € 9000,- vergoed krijgt van de staat. Dat doet pijn. Hierop reflecterend heb ik me vaak boos, verdrietig, ongehoord en neerslachtig gevoeld. Ik kom er zelf redelijk goed doorheen, omdat ik het probeer om te buigen naar nieuwe kansen. Dat maakt me trots. Toch, wat ik om me heen zie gebeuren kan ik soms moeilijk loslaten. En natuurlijk mis ik mijn identiteit als uitvoerend muzikant. Maar ik heb wél de tijd gehad om mijn eigen EP uit te brengen. En meer tijd met mijn gezin doorbrengen is ook fijn. Deze tijd heeft me bewuster gemaakt van de dingen die me blij maken en dingen die ik niet meer wil doen.”
Jeroen van den Hurck:
Toekomstmuziek
Denk je dat muzieklessen voorgoed veranderd zijn en zou dat ook voordelen kunnen hebben? Wat hoop je voor de toekomst?
Jeroen: “Ik ben bevestigd in mijn visie met betrekking tot het online muziekonderwijs en de noodzaak van vernieuwing hiervan. Er is ook een omslag bij het publiek gekomen waardoor ondernemen binnen deze context interessanter is geworden. Het heeft zéker voordelen, bijvoorbeeld dat digitaal lesmateriaal makkelijk te archiveren en te hergebruiken is. Ik hoop dat deze ontwikkelingen eindelijk voet aan de grond krijgen en omarmd worden als goed hulpmiddel. Dit geldt wat mij betreft op elk niveau, van amateur muziekonderwijs tot beroepsonderwijs. Natuurlijk zou het ideaal zijn wanneer er ook weer fysieke lessen zijn en er weer echt muziek gemaakt kan worden.”
Marlous: “Ja, het heeft ook veel gebracht: leerlingen kunnen steeds beter zelfstandig werken met instructievideo’s en geluidsfragmenten, in combinatie met het online spreekuurtje. Ook voor hen is het enorm belangrijk dat hun muzieklessen door kunnen gaan. Ik hoop dat mensen zich nog bewuster worden van hoe belangrijk kunst en cultuur is, nu ze het zo’n lange tijd hebben moeten missen. Hoe uitgeblust en inspiratieloos je kunt raken als je niet wordt gevoed door cultuur. Kwalitatief goed muziekonderwijs vervult zeker in deze tijd een belangrijke rol hierin.”
Janneke: “Voor sommige leerlingen werkt het goed, de rust van thuis alleen achter een computer, geen afleiding door de groepsdynamiek. Voor anderen totaal niet, bijvoorbeeld bij schrijnende thuissituaties. Theoretische onderwerpen kun je oefenen met de laptop, het muziek maken zelf vind ik iets voor op school, met elkaar. Juist die koppeling is nodig om de theorie te begrijpen. Een computer kan bij goed onderwijs ondersteunen. Vervangen kan een computer nooit! Het is wel belangrijk dat de directie van een school een duidelijke visie op het schoolvak muziek heeft. Vraag daarnaar als je gaat solliciteren. Want als je iemand moet overtuigen van het belang van goed muziekonderwijs vecht je tegen de bierkaai. Ik hoop dus op meer waardering voor het vak en voor de cultuursector, dat kinderen leren hun emoties erin kwijt te kunnen en plezier hebben in het samen muziek luisteren en maken. Hoe saai is het leven zonder muziek?!”
Jeroen van den Hurck (foto: Anne D’hondt)
Meer informatie
Lees ook de twee andere blogs in deze serie:
» Uitvoerende muzikanten tijdens coronacrisis: ‘Het vuur blijft branden’
» Studio-eigenaars en -technici tijdens coronacrisis: ‘Je helpt elkaar’
Hoe ervaar jij als muziekdocent, of als leerling, de nieuwe ontwikkelingen naar meer online lessen? Hoe belangrijk zijn je muzieklessen voor jou als leerling in deze tijd? Deel het hieronder met je medemuzikanten!
Zie ook
» Lesgeven op afstand met goed geluid – Zo ben je te verstaan
» De cello – Wat voor instrument is dit?
» Jazz – Geschiedenis en kenmerken van een rijke muziekstijl
» DJ-Wereld: ‘It’s a man’s world!’ Of toch niet meer?!
» 10 straatmuzikanten die je gehoord moet hebben
» Wat doet een muziektherapeut?
» Een akoestisch optreden opnemen voor YouTube – Zo doe je dat
Muzikale eigenheimer Liseth Horsten zingt en speelt eigen repertoire, covers in verschillende muziekprojecten en op uitvaarten, en is muziekdocent. Deze Rockacademie-pionier van ’t eerste uur (haar tweede hbo-opleiding) is daarnaast vrijwilliger bij een van de mooiste poppodia van Nederland: 013 in Tilburg. Ze is door haar achtergrond in het beeldende onderwijs van meerdere markten thuis.
Liseth wil schrijven over de inspirerende mensen achter de muziek: waar lopen ze voor warm, en: waar lopen ze tegenaan? Om te beginnen een korte serie herkenbare en bemoedigende blogs over hoe muziekprofessionals van verschillende pluimage de coronacrisis overleven.
(foto: Izaak Slagt)
Nog geen reactie...