Songteksten uit je hoofd leren – Zo onthoud je liedjes

Zing je alles uit je hoofd of staat er een blaadje voor je neus? Of misschien wel een iPad? Er is veel voor te zeggen om op het podium de nummers uit je hoofd te zingen. Dat is niet zo moeilijk als het lijkt. Er zijn trucjes voor om het te leren en het is vooral een kwestie van dóen (en vaak doen).

• Prehistorie
• Lui in onthouden
• Parate kennis
• Hoe aanpakken
• Onbekend nummer
• Niet meezingen
• Goed om te weten
•     Vertrouw niet blind op internet
•     Dan maar Koeterwaals
•     Het geheugenpaleis
• Zie ook

Prehistorie

Laten we eens beginnen met de prehistorie. Deze tijd wordt gekenmerkt doordat er nog geen schrift was. In de prehistorie moest alle informatie mondeling worden doorgegeven. Dat gebeurde aan de hand van verhalen en wellicht ook liederen, zoals dat nu nog steeds gebeurt bij primitieve volkeren (primitief in de zin van technologie). De Australische Aboriginals hebben een cultuur waarin het vertellen van verhalen, generatie op generatie, een centrale plaats inneemt. Bij de Aboriginals kan iemand op basis van één tekening een compleet verhaal vertellen. Uit het hoofd, wel te verstaan. Ook is van de Aboriginals bekend dat ze hun hele geschiedenis zingen, vanaf de schepping tot het heden. Dat neemt dan enkele dagen in beslag en ook dat gebeurt volledig uit het hoofd.

Lui in onthouden

“Vroeger moest je alles uit het hoofd leren”, zegt zangcoach Alfons Verreijt. “Dat lukte door de dingen eindeloos te herhalen. Inmiddels kennen we het schrift, dat het gemakkelijker en efficiënter maakt om informatie door te geven. De komst van het schrift is een zegen, maar het heeft de mensen ook lui gemaakt in het willen onthouden van dingen. De stap om een papiertje weg te gooien, bijvoorbeeld met een songtekst, wordt dan veel moeilijker.” Dat laatste overkomt ‘de besten’. Zo is bekend dat Barbara Streisand tijdens haar beroemde tuinconcerten het podium vol met beeldschermen had staan, zodat zij steeds kon zingen vanaf de autocue (automatisch ‘meerollende’ tekst). “Toch is dat niet zo vreemd”, merkt Alfons op. “Zij is altijd vooral studiozangeres geweest en heeft niet veel opgetreden, waardoor ze de herhaling miste.” Ook over Bob Dylan is een aardige anekdote. Een interviewer vroeg hem hoe hij toch de akkoorden en teksten van al die nummers van vroeger had onthouden. Wat antwoordde Dylan? “Die heb ik niet onthouden. Ik heb gewoon het boek The Best of Bob Dylan gekocht en daaruit heb ik de nummers opnieuw geleerd.”

Parate kennis

Het onderwijs heeft ook een periode gekend waarin werd gedacht dat dingen uit je hoofd leren achterhaald was. Als je het maar begreep en wist waar je iets kon opzoeken, daar ging het om. Inmiddels zijn deze inzichten aangepast en worden de rekentafels, topografie en noem maar op gewoon weer uit het hoofd geleerd. “Parate kennis heeft praktische voordelen en het is goed voor je hersenen om dingen uit je hoofd te leren”, merkt Alfons op. Dat wat betreft de maatschappelijke argumenten om dingen uit je hoofd te leren. Nu naar de songteksten. En eigenlijk ook akkoordenschema’s, want alles wat we hier zeggen over zingen uit je hoofd, geldt ook voor musiceren uit je hoofd. Allereerst: wat zijn de argumenten om uit je hoofd te zingen? Alfons begint met het belangrijkste argument: “Vanaf een blaadje zingen oogt gewoon niet goed. Het is niet ‘cool’. Daarnaast zijn er meerdere praktische argumenten. Zo geeft het zingen vanaf een blaadje je minder bewegingsvrijheid op het podium, het beperkt je optreden in de dynamiek. En doordat je regelmatig naar je tekst kijkt, maak je minder contact met je bandleden. Dat gaat ten koste van het samen musiceren. Zing uit je hoofd en je geniet meer van het optreden en het samen muziek maken.” Maar er zijn nog meer argumenten, legt Alfons uit. “Je ontlast je hersenen door uit het hoofd te zingen. Als je tekst voor je hebt staan, moet je steeds zoeken waar je bent gebleven. Dat bezet een deel van je hersenen. Door uit het hoofd te zingen, maak je ‘aandacht’ vrij die je kunt benutten om beter te zingen en te musiceren. Bovendien, als je uit het hoofd zingt, ben je veel meer met de betekenis van het liedje bezig. Je leeft je meer in waar het liedje over gaat. Vanaf een blaadje ben je toch meer aan het oplezen.” Zijn er situaties waarin je wel een blaadje voor je neus zou kunnen hebben? Die zijn er zeker, aldus Alfons. “Stel, je hebt aanpassingen in de liedjes. Als je die noteert en je hebt ze voor je, vergeet je ze niet. En stel dat je in een Top-40 band zingt met een repertoire van 400 nummers. Dat wordt een lastig verhaal om al die nummers uit je hoofd te kennen. Maar zing je in een band met een repertoire van 30 of 40 nummers, dan is uit je hoofd zingen goed te doen en is er ook veel voor te zeggen.”

Hoe aanpakken

Stel, je hebt weinig of geen ervaring met het uit je hoofd zingen van nummers. En je neemt nu toch de stap om dat te gaan doen. Hoe pak je dat aan? “Iedereen heeft zijn of haar eigen manier”, zegt Alfons. “Maar er zijn bepaalde strategieën die voor de meeste mensen goed werken. Het maakt overigens wel verschil of het een bestaand liedje is dat je al veel hebt gehoord of een voor jou compleet nieuw nummer.” Allereerst een nummer dat je al veel hebt gehoord, bijvoorbeeld over de autoradio. Neem Hotel California van The Eagles. Weet jij de eerste zin? Redelijke kans dat je die niet weet. Maar als die eerste zin voor je wordt gezongen, zing je waarschijnlijk zo de tweede zin. Daar komt de eerste zin: ‘On a dark desert highway…’ Zing deze zin en (hopelijk) rolt die tweede zin er zo uit: ‘…cool wind in my hair’. “Van veel bekende nummers ligt de tekst al grotendeels opgeslagen in je hersenen”, zegt Alfons. “Moet je een dergelijk nummer instuderen, dan kun je het beste als volgt te werk gaan. Schrijf het hele nummer uit met de pen. Dan blijft het beter hangen dan als je het typt. Heb je dat gedaan, schrijf vervolgens van ieder couplet en het refrein alleen de eerste zin op. Je zult merken dat door het zien van die eerste zin de rest van het couplet of het refrein er vanzelf uitrolt. Die eerste zin werkt als een soort trigger, zoals de eerste zin van Hotel California vanzelf de tweede zin deed opkomen.” Vervolgens ga je oefenen. Lukt het met die eerste zinnen, dan is het liedje in je hersenen opgeslagen, maar je bent er nog niet. De volgende stap is dat je alleen nog maar de eerste zin van het eerste couplet en de eerste zin van het refrein op je spiekbriefje hebt staan. Op die manier wordt de laatste zin van een couplet de trigger van de eerste zin van het volgende couplet. Lukt dat, dan is de stap naar het volledig uit je hoofd zingen nog maar klein. “Deze manier van instuderen heeft nog een bijkomend voordeel”, merkt Alfons op. “Ieder couplet zit als een geheel in je brein opgeslagen. Dat maakt het gemakkelijker om eventuele foutjes te herstellen. Zet je bijvoorbeeld het verkeerde couplet in? Maak dan het hele couplet maar af en pak daarna het couplet dat je eigenlijk had moeten hebben. De meeste mensen zullen het niet doorhebben.”

Onbekend nummer

Tot zover de manier waarop je een bekend nummer kunt instuderen. Maar hoe pak je het aan met een nummer dat volslagen onbekend voor je is? Bijvoorbeeld een onbekende cover of een eigen nummer van je band. “Stel, het is een bestaand nummer dat je als cover brengt”, zegt Alfons. “Zorg er dan eerst voor dat je de tekst begrijpt. Dus, weet wat je zingt.” Je moet dus aan tekstanalyse gaan doen. Dat is niet altijd even gemakkelijk, want niet alle teksten laten zich snel doorgronden. Gelukkig hebben we tegenwoordig internet. Maar let op: er staat veel op internet wat niet klopt of tegenstrijdig is. Een nuttige informatiebron over de betekenis van songteksten is de Engelstalige WikiPedia. Maar ook daar vind je tegenstrijdigheden, die dan doorgaans wel worden benoemd. Zoek maar eens op Ticket to Ride van The Beatles. De twee songwriters van The Beatles, John Lennon en Paul McCartney, geven ieder hun eigen duiding aan de tekst. Als die het al niet eens zijn, hoe zit het dan met al die anderen die op internet iets roepen over de betekenis van teksten? “Als je er niet goed uitkomt, geen probleem”, zegt Alfons. “Dan geef je maar je eigen betekenis aan de tekst, ook al is die niet gegarandeerd de juiste. Het helpt je in ieder geval om de tekst op te slaan in je hersenen. Door tekst betekenis te geven, wordt het als het ware ‘gelabeld’ en vergeet je het nooit meer. Tekst met betekenis geeft meer verbindingen in je hersenen dan ‘puur alleen tekst’. En hoe meer verbindingen, des te beter je het kunt onthouden en hoe makkelijker oproepbaar het is.”

Niet meezingen

Of het nu om een bekend of onbekend nummer gaat, draai het nummer gewoon heel vaak. Bijvoorbeeld in de auto. “Maar zing niet mee”, adviseert Alfons. “Wat je vooral moet doen, is luisteren. Als je meteen meezingt, maak je er je eigen ding van en hoor je het originele nummer niet goed. Wat je wel mag doen, is mee-playbacken. Het zet je lichaam aan tot actief waarnemen, waardoor je ook voelt waar de zanger ademhaalt.” Op een gegeven moment moet je uiteraard zelf gaan zingen. “Maar ook dan moet je niet meezingen. Het is zelf zingen of luisteren”, aldus Alfons. “Speel een zin af, stop je speler en zing dan zelf die zin. Oefen eerst per zin, dan meerdere zinnen en dan per heel couplet.” Dan nog een advies van Alfons: “Accepteer dat het arbeidsintensief is en veel tijd kost. Toch is er een zekere efficiëntie te realiseren die tijd bespaart. Dat doe je door bijvoorbeeld steeds hetzelfde protocol te volgen. Besef ook dat het eerste nummer je de meeste tijd kost. Daarna word je er vanzelf handiger in en zal het steeds sneller gaan. Je hersenen gaan steeds beter meewerken.” Tot slot dit advies van Alfons: “Oefen onder verschillende omstandigheden. Zijn je thuisstudio en de oefenruimte je enige oefenplekken? Dan loop je het risico om op een live-podium in de problemen te komen als het gaat om het onthouden van teksten. Oefen daarom ook op andere plekken. Zorg dat je je liedjes kunt zingen onder alle omstandigheden. Ben je nerveus voor een optreden? Dat kan een enorme impact hebben op het onthouden van je teksten. Wat je dan kunt doen is: schrijf in de kleedkamer de eerste twee nummers uit op papier. Uit je hoofd. Je wordt er rustig van en je hersenen worden geactiveerd. Die eerste twee nummers rollen er op het podium zo uit en je hebt de weg gebaand voor de nummers die erna komen.”

Zie ook ons blog over muziek uit je hoofd leren spelen!

Zie ook

» Microfoons en accessoires
» Zangboeken
» Vocal effects
» Speakers

» Perfect zingen of juist doorleefd? Een duivels dilemma
» Muziek instuderen – De kracht en het gevaar van herhaling
» Muziek uit je hoofd leren spelen – Deze tips gaan helpen!
» Zingen en spelen tegelijk – Ook jij kan het leren!
» Meerstemmig zingen: theorie & tips voor de praktijk
» Stembreuk: wel of geen probleem?
» Backing vocals: op de achtergrond, maar onmisbaar
» Zangtechniek – Leer alles over zingen
» Klinker-problemen (en oplossingen) bij het zingen
» Zingen met en zonder compressie
» Vloeiend zingen door dynamische ademsteun en blending
» Ademsteun en ademcyclus bij het zingen
» Geschiedenis van de zangtechniek
» Zang-opnames mixen in 5 stappen

Alfons Verreijt

Alfons Verreijt is zangcoach en ontwikkelaar van de VocalFeedback-methode. Hij studeerde zang aan de conservatoria van Rotterdam en Hilversum. Hij was ontevreden over de bestaande zangmethode die tijdens zijn opleiding werd gebruikt en startte in 1998 een zoektocht naar een betere methode. Die leek hij korte tijd gevonden te hebben in CVT, maar toen ook deze methode niet consequent en omslachtig bleek, besloot hij van de grond af opnieuw te beginnen. Tijdens de ontwikkeling van VocalFeedback stuitte hij op dr Baxter (Old Way New Way) en NLP. Daarmee realiseerde hij zich gaandeweg steeds meer dat ons brein in staat is om meer dan 90% van het zingen op de automatische piloot te leren doen. Door middel van het zogenaamde ‘ankeren’, een term uit de NLP, worden zangtechnische lagen aan elkaar gekoppeld in het onderbewustzijn. Dit levert onmiddellijk spectaculaire resultaten op. Tijdens meer dan 150 live-uitzendingen, waarin Alfons leerlingen coacht, zie je dat er meestal al na 5 à 10 minuten duurzame en hoorbare verbetering optreedt. Alfons was als coach werkzaam op vele muziekscholen, heeft zijn eigen lesstudio en ontwikkelt online zangcurssussen. Hij werkte voor verschillende tv-programma’s, waaronder X Factor en Popstars, als zangoach en talentscout.

Bestel ‘De Essentie van de Stem’

Het boek van Alfons Verreijt, De Essentie van de Stem, is voor 25 euro inclusief verzendkosten te koop bij Alfons en Peggy Verreijt. Stuur een e-mail naar pverreijtvalke@gmail.com. Je ontvangt dan de bestelgegevens, waarna het boek naar je wordt opgestuurd.

Op zoek naar een Vocal Feedback Methode-coach?

Neem contact op met Nandy Mannaert! Zij kan je vertellen waar in Nederland je een Alfons Verreijt Vocal Feedback Methode-coach kunt vinden.

Muziek instuderen – De kracht en het gevaar van herhaling Fluitregister, boventoonzang en diplofonie – Kun je dat leren? Zang & improvisatie – Leer het in 6 stappen Meerstemmig zingen: theorie & tips voor de praktijk Auditie-tips voor zangers – Voorbereiding is alles! Tekstbeleving: onmisbaar voor een overtuigende zang-performance