Wat kan een moderne synth? Ontdek de Cobalt 8!
Gepubliceerd op donderdag 31 december 2020
Ben je van plan een synthesizer te kopen? Dan heb je vast ontdekt dat deze markt lang niet zo overzichtelijk is als bijvoorbeeld de piano-markt. Er zijn uiteenlopende soorten, en elk model heeft ook nog eens zijn eigen specialiteiten. In dit artikel schep ik orde in de chaos. Hierbij gebruik ik de Cobalt 8 van Modal Electronics als voorbeeld van een uitgebreide synth die zich weinig aantrekt van historische beperkingen.
Golfbeweging
In de geschiedenis van synthesizers lijkt er conjunctuur te bestaan, een golfbeweging waarin iets naar de achtergrond kruipt en daarna weer een tijdje terug op de radar is. Je ziet dit bij analoge synthesizers. Eerst domineerden ze de markt, toen namen in de jaren 80 FM-synthese en sample-synthese de markt over. In de jaren 90 kwamen de analoge synthesizers weer terug (eventueel in de vorm van analoge modelling). Daarna was er een periode waarin software toch wel heel interessant werd. En nu kijken we alweer een tijdje naar een nieuwe lichting analoge synthesizers, ook vaak van fabrikanten die er vroeger niet waren, of van oude(re) fabrikanten die deze productgroep recent voor het eerst hebben opgepakt. Dé vraag die wij in de helpdesk dan ook vaak horen: “moet ik ook zo’n synthesizer hebben, en welke dan?” Vandaar dat we er een artikeltje aan wijden, waarin we een recente synthesizerfamilie onder de loep nemen – de Modal Electronics Cobalt8-serie – en duiden welke aspecten belangrijk zijn om op te letten.
De Cobalt8
Er zijn momenteel drie modellen in deze serie, waarschijnlijk blijft het daarbij aangezien de voorganger (de Argon8) er ook in drie modellen was. Je kiest voor een model met 37 toetsen (Cobalt8), een model met 61 toetsen (Cobalt8X) of een desktopmodule (Cobalt8M). Het spreekt dat het 37-model lager geprijsd is, en dat het desktopmodel vooral interessant is voor mensen die al een MIDI-klavier hebben. Specifiek is een desktopmodule natuurlijk interessant voor mensen die een 88-toetsen MIDI-klavier hebben en met minder klaviertoetsen geen genoegen nemen.
De synthesizerwereld
Het is goed om op een rijtje te krijgen hoe de synthesizermarkt is opgebouwd, zodat je ook weet wat er te krijgen is en waar je een Cobalt 8 moet plaatsen in ‘t geheel. Heel grofweg zijn dit de soorten fysieke synthesizers die je momenteel kunt kiezen:
- Eurorack-modules
- Authentieke recreaties van vintage synthesizers, met name de afgelopen jaren is dit helemaal hot gebleken
- Analoge en virtueel analoge synthesizers, zoals deze Cobalt 8
- Sample-based, hier vallen bijvoorbeeld de workstations onder
- FM-synthese, er zijn niet heel veel fysieke synths die dit hebben. Het is nu eenmaal lastig om een goede fysieke doch betaalbare synthesizer te ontwerpen waarmee je op een goede manier FM kunt bewerken.
- Overige, hier vallen eigenlijk de zaken onder die momenteel qua prijs aan de onderkant van het aanbod vallen; de grappige gadgets, speelgoed en dergelijke. De spullen die je niet direct in een muziekstudio zult tegenkomen.
In context van de Cobalt is het relevant om de eerste drie punten te behandelen, aangezien deze soorten klankmatig bij elkaar passen.
Eurorack
Om te beginnen de Eurorack-modules. Hier kun je in principe alles mee doen, zo gek en zo groot als je maar ruimte hebt. Bovendien zijn de meeste losse modules niet zo gek duur. Als je aan ‘t eind van de maand nog een stukje salaris over hebt kun je altijd weer een module erbij kopen, dan heb je aan ‘t eind van het jaar toch weer twaalf modules erbij. Drie nadelen:
- Eurorack-systemen zijn vrijwel altijd gericht op een monofone klank. Dat je met een normale polyfone synthesizer even een C-akkoord aanslaat is leuk, maar bij Eurorack betekent dit dat je dus bijna al je modules driemaal moet hebben.
- ‘Preset-opslag’ mag je met je fotocamera doen, of met pen en papier.
- Je hebt best veel modules nodig voor klanken met mooie nuances, dus het gaat hoe dan ook in de papieren lopen.
Vintage synths
En dan de vintage recreaties, die zijn de laatste jaren helemaal in. Er zijn er die vele klassiekers nabouwen, en er zijn bedrijven die hun eigen klassiekers opnieuw uitbrengen. Dit concept heeft voordelen en nadelen. De voordelen:
- Deze klassiekers hebben een enorme reputatie in de muziekgeschiedenis. Van heel veel modellen is bekend welke bekende bands, artiesten en filmcomponisten er gebruik van hebben gemaakt. Velen vinden dat leuk, en zo werkt dat nu eenmaal met instrumenten. Hoeveel mensen kopen er wel niet een EVH-gitaar omdat ze fan waren van Eddie van Halen? Als je dan ziet dat je een nieuwe uitgave van een legendarische synthesizer in je studio hebt staan, wie zou daar niet van smelten?
- Die klassiekers zagen er heel erg mooi uit qua vormgeving, en dat vinden mensen ook fascinerend. Je moet ‘t ook zo zien dat in die tijd, jaren 70 tot en met de beginjaren 80, veel fabrikanten de conventies nog aan het uitvinden waren. De ene fabrikant ging met kleurenknopjes werken, de ander maakte een mix van faders en encoders. De ene fabrikant had grote knopjes de ander had kleine knopjes. En zo ontstond een bonte verzameling synthesizers. Je zag dit ook bij sommige orgels uit die tijd. Zoek de Yamaha Electone D-85 maar eens op, en tel dan qua bediening het aantal fysieke conventies maar eens op.
Nadelen zijn er ook:
- De klassiekers waren vaak wat meer one-trick pony’s. Want natuurlijk was nog lang niet alles uitgevonden, en het werd al gauw erg duur allemaal. Klassiekers die destijds enigszins betaalbaar waren konden dus echt niet alles doen wat je vandaag de dag zou kunnen. Als zo’n apparaat opnieuw wordt uitgebracht zonder dat er iets wezenlijks wordt toegevoegd, dan ga je dus wel werken met een wat krapper klankpalet. Voor die tijd was het goed, maar met de kennis van vandaag de dag kán het wat gewoontjes overkomen.
- De kans is aanzienlijk dat een redelijk exacte recreatie door de oorspronkelijke fabrikant wel wat aan de prijs gaat zijn.
(Virtueel) analoge synthesizers
En dan de categorie waar ook de Cobalt 8 in valt: de nieuwe (virtueel) analoge synthesizers. Het is natuurlijk een feit dat de techniek vandaag de dag een stuk betaalbaarder is dan die van de jaren 70 en 80. Destijds was een chip peperduur, denk aan RAM-geheugen voor presets en effecten die een redelijke geheugenbuffer nodig hebben, zoals galm. Als je vandaag de dag een virtueel analoge synthesizer maakt, dan is dat in feite software. Het is software in de vorm van een synthesizer, en wat je allemaal in zo’n chip propt is best rekbaar. Iets wat makkelijk vergeten wordt is dat we tegenwoordig computers hebben, en niet zo weinig ook. Door die massaproductie (en een zekere standaardisatie) daalt de prijs van zulke chips. Zulke computerchips komen ook terecht in de synthesizers van vandaag. Dus indirect zorgen al onze e-mails, bezoekjes aan bax-shop.nl, Google-maps, Facebook en Meme-generators er ook voor dat hedendaagse synths zeer betaalbaar zijn. De kans is tamelijk groot dat het leeuwendeel van de prijs in de behuizing met alle knopjes zit, niet in het rekenwerk van de chips. Kortom, je kunt voor hetzelfde bedrag zo’n chip een hoop extra laten doen. Een synthesizer als de Cobalt8 kan vandaag de dag dan ook zo enorm veel, dat was veertig jaar geleden ondenkbaar.
Cobalt 8: een synthesizer van deze tijd
Het is dus goed om te beseffen dat de Cobalt 8 niet alleen een goede synthesizer is, het is ook een synthesizer die heel goed de huidige tijdgeest beschrijft, waarin er wat meer kan. De Cobalt is niet een doorontwikkeling op een specifieke synthesizer van vroeger, het is een compleet nieuwe synthesizer volgens moderne conventies vormgegeven. Daarmee kun je als ontwikkelaar ook een hoop van de oude conventies loslaten en gun je jezelf de ruimte om nieuwe ideeën te presenteren.
Algoritmes
De oscillatoren zijn een goed voorbeeld. In het klassieke model had je vaak een draaiknop waarmee je koos uit een zaagtand, blok, pulse, driehoek, noise en dergelijke. Daar kreeg je dan nog wat knopjes bij voor de breedte van die pulse. En als je een goede synthesizer had, dan kon je ook nog oscillator-sync toepassen. Bij de Cobalt krijg je een flink aantal algoritmes, waarbij een model met instelbare pulse-breedte dus een algoritme is. Een ander algoritme laat je morphen tussen een sinustoon en een driehoek. Zo gauw je als ontwikkelaar durft te breken met oude conventies, waarin altijd bepaalde knopjes op een bepaalde plek moeten zitten, kun je dus kiezen voor dergelijke algoritmes.
Oscillatoren
Nog een voorbeeld? Heel veel oude synthesizers hadden twee oscillatoren per stem, misschien drie bij de wat duurdere modellen. Daar kon je dan hele leuke dingen mee doen, zoals een extra sub-oscillator voor een basklank, of twee identieke oscillatoren die een klein beetje onderlinge zweving hebben. Die oscillatoren zijn in ieder geval altijd gretig gebruikt door sound-designers. Als je naar hedendaagse recreaties kijkt, of zelfs naar Eurorack-modules, dan zie je dat één, twee of drie oscillatoren nog steeds een soort norm lijkt te zijn. En dan is daar ineens de Cobalt 8 die maar liefst acht oscillatoren per stem biedt! Typisch een gevalletje “we vergeten hoe het was, en we bepalen nu hoe het wordt!” Het is een vrijheid die je hebt als je jezelf als ontwikkelaar die vrijheid gunt.
Effect-engines
Ingebouwde effecten zijn al redelijk lang gemeengoed, maar in relatie tot oude synthesizers is daar nog wel iets leuks over te melden. De oude synthesizers hadden geen effecten aan boord, een enkeling wellicht uitgezonderd, maar die zal peperduur geweest zijn – denk aan een Yamaha CS-80 waar chorus en tremolo in zat. In de studio’s waren die effecten er natuurlijk wel, en daar werden ze dus ook toegepast. Het was in de ogen van zulke studiobezitters vaak ‘not-done’ als een synthesizer ineens toch wat effecten aan boord had, want daar was hun studio immers voor. Tegenwoordig weten we haast niet beter dan dat er effecten aan boord zijn. Zo ook bij de Cobalt 8: drie effect-engines, en dat werkt gewoon heel goed voor heel veel klanken.
Het klavier
Een synth in deze prijsklasse die ook nog is voorzien van een klavier met aftertouch is ook wel noemenswaardig. Aftertouch houdt in dat je een klaviertoets na de aanslag wat kunt doordrukken, het is daarmee een controller die je bijvoorbeeld kunt koppelen aan luidheid, filter, of wat dan ook. Doorgaans regel je dat soort koppelingen in een modulatiematrix – die de Cobalt dus ook heeft. Je zou aftertouch wellicht kunnen zien als een soort handsfree modulatiewiel, als je er eenmaal mee hebt gewerkt wil je niet meer zonder!
MIDI-klavier?
In het begin van dit artikel werd gerefereerd naar de verschillende modellen in de serie, en dat je voor de module ook een eigen MIDI-klavier kunt gebruiken. Als een eigen MIDI-klavier geen aftertouch heeft dan mis je wel deze performance-mogelijkheden die aftertouch biedt. Als je verwacht dat je toch wel gebruik wilt maken van deze functionaliteit, en je vindt 37 toetsen te weinig, dan ben je aangewezen op de Cobalt 8X. Voor meer klaviertoetsen: houd er rekening mee dat klavieren met 88 toetsen niet altijd aftertouch hebben. Veelal zijn dit namelijk pianoklavieren, en daar heeft aftertouch wat minder een traditie in opgebouwd.
Conclusie
Als je de prijs van de Cobalt 8 in het achterhoofd houdt, dan is deze synthesizer eigenlijk een weggever. Als synthesizers tot de horeca zouden behoren dan zouden veel synths snackbars zijn, terwijl de Cobalt 8 een echte “all-you-can-eat” is!
Zie ook
» Modal Engineering Cobalt 8-serie
» Synthesizers
» Eurorack-modules
» MIDI-keyboards
» Zo gebruik je MIDI Polyphonic Expression (MPE) in Ableton Live
» Wat is de beste synthesizer voor mij?
» Synthesizer: geschiedenis, soorten & tips
» Toetsenist in een band – Dit komt erbij kijken
» De Minimoog: wat is de magie?
» De theremin: wat kun je ermee?
» Wat zijn romplers en samplers?
» Wat zijn virtueel-analoge en hybride synthesizers?
» Leer zelf klanken maken met FM-synthese
» De analoge synthesizer revival
» Wat is het verschil tussen een keyboard en een synthesizer?
» Nader belicht: de Yamaha Reface-serie
Maarten, sinds 2012 fulltime copywriter bij Bax Music, is journalist, muziektechnoloog en componist met credits in tv, film, games en theater. Hij geeft graag tekst en uitleg over alles wat muzikaal gebruikt kan worden.
Nog geen reactie...