Wat is de beste DMX-lichtsturing voor mij?
Als je je eigen lichtshow wilt ontwerpen - van eenvoudig tot complex - dan kun je de verschillende lampen en effecten, ook wel fixtures of armaturen genoemd, individueel en op afstand aansturen. DMX-lichtsturing is de manier waarop dit gebeurt. Maar wat is het precies en hoe werkt het? En kun je je verlichting en special effects ook zonder DMX-aansturing gebruiken? Hieronder de meest gestelde vragen voor de beginnende 'licht-jockey'. Staat je vraag er niet bij? Neem gerust contact met ons op!
1. Wat is DMX?
Kort gezegd is DMX een 'taal' waarmee je via een controller onder andere verlichting en special effects kunt bedienen.
Om verschillende lampen en/of effecten in een licht-setup te bedienen, is een 'taal' nodig. Deze 'taal' wordt ook wel een protocol genoemd. Het protocol voor licht heet in de volksmond 'DMX' (officieel: USITT DMX512/1990). DMX is voor licht wat MIDI is voor muziek. Als het over lichtsturing gaat, dan wordt dus deze taal bedoeld, gecombineerd met een controller. Een controller is bijvoorbeeld een bedieningspaneel met een aantal faders en regelaars. Aan elk van deze regelaars kun je een functie toewijzen die vervolgens in DMX-taal aan een fixture (par, scanner, laser of machine) 'vertelt' wat deze moet doen.
Op de afbeelding zie je hoe je de fixtures op een controller aansluit. Er gaat dus één kabel vanaf de controller naar de eerste fixture. Het signaal 'lus je door' naar de volgende fixture via een tweede kabel, enzovoort.
2. Hoe werken DMX-kanalen?
Elke functie van een fixture heeft altijd een eigen 'kanaal'. Die functie kun je via dat kanaal bedienen door middel van bijvoorbeeld een schuifknop (fader) van je DMX-controller. Door de fader te bewegen, stel je de waarde in van het kanaal. Staat de fader helemaal naar beneden, dan wordt waarde 0 naar de fixture gestuurd. Helemaal naar boven is waarde 255. Op die manier kun je bijvoorbeeld de lichtsterkte bepalen (0 is dan 'uit' en 255 is maximale lichtsterkte) of een beweging van links naar rechts instellen. Maar je kunt ook een reeks gobo’s in 'stukken’ verdelen. Voorbeeld: met een waarde tussen 0 en 29 kies je gobo 1, tussen 30 en 49 is gobo 2 enzovoort. In de handleiding van je lamp of lichteffect kun je zien hoeveel kanalen er zijn, welke functie elk kanaal heeft en wat het effect is van bijvoorbeeld een lage of hoge waarde binnen een kanaal. Soms heb je de keuze om een fixture in te stellen op een klein aantal kanalen (eenvoudige bediening) of een groter aantal (uitgebreidere bediening).
3. Waarom moet ik een DMX-startadres instellen op elke fixture?
Om verschillende DMX-fixtures los van elkaar te kunnen aansturen, moet je op elke fixture een startadres instellen. Stel dat de eerste fixture 8 kanalen heeft, dan stel je het startadres in op kanaal 1 en stel je volgende fixture in op kanaal 9. En zo ga je door tot en met de laatste fixture (er zijn maximaal 512 kanalen). Zo 'weet' de controller waar de ene fixture ophoudt en de andere begint. Let op: als je een eenvoudige DMX-controller gebruikt, zijn er soms standaard 16 kanalen gereserveerd per fixture. In dat geval moet je de eerste fixture simpelweg instellen op kanaal 1, de volgende op kanaal 17 enzovoort. Je reserveert dan meer kanalen dan je nodig hebt, maar dit houdt de bediening overzichtelijk.
Tegenwoordig stel je het startadres gewoon in via een display op de fixture. Er zijn echter ook nog apparaten met 'DIP-switches'. Lees ons blog voor meer informatie hierover.
Gewone DMX-lichtsturingen
Alle lichtsturingen
Wat zijn DIP-switches?
4. Is DMX-software geschikt voor mijn toepassing?
Wil je heel veel controle en flexibiliteit, geen prijzige fysieke controller en heb je genoeg tijd om je te verdiepen in dit onderwerp? Dan loont het de moeite om de lichtsturing softwarematig uit te voeren. Dit houdt in dat je een DMX-interface gebruikt in combinatie met een computerprogramma (bijvoorbeeld een laptop) en vanuit hier de lichtshow vormgeeft.
Je geeft in je computer onder andere aan hoeveel kanalen ieder apparaat nodig heeft. Maak vervolgens bijvoorbeeld 'chases' door functies van apparaten creatief te combineren. Zoals het 'looplicht', bestaande uit een aantal vaste posities die je laat herhalen. Of je maakt gebruik van bepaalde ‘generators’ die je het programmeerwerk uitsparen. De programmeer-mogelijkheden zijn eindeloos. Je kunt eventueel een externe MIDI-controller op je USB-poort aansluiten om nog wel het gevoel van echte knoppen en faders te hebben.
Het kost meestal aardig wat tijd om hierin thuis te raken, dus voor relatief eenvoudige toepassingen zullen de meeste mensen dit niet handig vinden. Zie ook vraag 5.
DMX-interfaces en -software
Gewone DMX-lichtsturingen
MIDI-controllers
Blog: DMX-interface gebruiken of DMX-lichtsturing?
Blog: DMX-software, waar kies je voor?
Video: voorbeeld DMX-software
5. Of is een 'echte' DMX-controller een goed idee?
Hardwarematige DMX-controle vereist, net als DMX-software (zie vraag 4), natuurlijk de nodige planning. Dit hangt natuurlijk ook af van de complexiteit van je controller en lichtshow.
Als je eenvoudige shows geeft of af en toe een feestje organiseert waarbij je de lichtshow verzorgt, dan is een eenvoudige DMX-controller eigenlijk altijd de handigste en voordeligste oplossing. Het is dan wel belangrijk dat je van tevoren uitzoekt hoeveel DMX-kanalen je nodig hebt, zodat je de juiste controller voor de taak aankoopt.
Ben je van plan om complexere shows met veel verschillende fixtures te maken, dan kan het verstandig zijn om even contact met ons op te nemen. Dan kunnen we met je meedenken over de vraag of een uitgebreide lichttafel een goed idee is of dat je beter DMX-software kunt gebruiken.
Gewone DMX-lichtsturingen
DMX-interfaces en -software
Contact
Video: voorbeeld eenvoudige DMX-lichtsturing
6. Wat is het verschil tussen DMX- en XLR-kabels?
Elke fixture die via DMX is aan te sturen, heeft een DMX-in- en uitgang. Dit zijn eigenlijk gewoon XLR-poorten die je ook vindt op bijvoorbeeld mengpanelen, maar dan sluit je ze qua pinnetjes en gaatjes precies andersom aan. Meestal bezitten deze connectoren 3 pinnetjes/gaatjes. Overigens is de industriestandaard 5-pins XLR, maar in praktijk zie je deze veel minder dan de 3-pins variant (zie afbeelding).
Echte DMX-kabels zijn XLR-kabels met een specifieke impedantie (110 ohm) die beter met dataverkeer om kunnen gaan dan gewone XLR-kabels. De vraag is: hoeveel risico ben je bereid te lopen in je setup? Voor twee lichtsetjes op een feestje is de kans op storing extreem klein. Je gebruikt dan doorgaans gewoon normale XLR-kabels. Maar heb je een club met 50 armaturen en moet je er elk weekend op kunnen vertrouwen, welk risico vind je dan nog acceptabel? Je kunt in het laatste geval beter kiezen voor DMX-kabels. Meestal zijn ze niet eens zo veel duurder dan XLR-kabels.
Gewone XLR-kabels
DMX-kabels 3-pins
DMX-kabels 5-pins
DMX-kabel per meter/rol
Gecombineerde stroom/data-kabels
7. Ik kan / wil geen DMX-lichtsturing gebruiken. Wat zijn dan de mogelijkheden?
Ten eerste zijn veel lampen, licht-effecten en special effects stand-alone te gebruiken. Je kunt dan een LED-lamp op bijvoorbeeld een vaste kleur instellen, een lichteffect een vast programma aan bewegingen laten doorlopen of het apparaat automatisch laten reageren op muziek. Die instellingen zijn gewoonlijk te veranderen via een klein display aan de achterzijde van het apparaat. Een prima oplossing bij heel eenvoudige, kleine opstellingen.
Traditionele lampen, zoals halogeen-parren, hebben geen DMX of andere geavanceerde functies aan boord. Je kunt dan een dimmer gebruiken: een 4-kanaals dimmerpack bijvoorbeeld, waar maximaal 4 lampen op aangesloten zijn en waarbij je alleen de intensiteit per spot kunt regelen. De dimmer zelf is vaak dan wél weer via DMX aan te sturen. Nog eenvoudiger is een switchpack: een DMX-aanstuurbaar apparaat waarmee je je verlichting of effectmachines simpelweg in- en uitschakelt.
Wil je het nog eenvoudiger? Geen probleem, er zijn ook 230 V 19 inch schakelpanelen. Dit zijn in feite normale stroomverdelers (niet via DMX aan te sturen dus), maar dan met een aparte aan/uit-knop voor elk aangesloten apparaat. Je kunt natuurlijk ook een groep apparaten op één stroomuitgang aansluiten, zodat je die in één keer aan- of uit kunt zetten. Deze schakelpanelen zijn eenvoudig te monteren in een 19 inch-flightcase of -rack.
DMX-dimmerpacks
DMX-switchpacks
230 V 19 inch schakepanelen
19 inch flightcases en racks
Wat is het beste dimmerpack of switchpack voor mij?
Links en meer informatie
Productcategorieën
Gewone DMX-lichtsturingen
Alle lichtsturingen
DMX-interfaces en -software
MIDI-controllers
Gewone XLR-kabels
DMX-kabels 3-pins
DMX-kabels 5-pins
DMX-kabel per meter/rol
Gecombineerde stroom/data-kabels
DMX-dimmerpacks
DMX-switchpacks
230 V 19 inch schakepanelen
Keuzehulpen & Blogs
Wat is het beste dimmerpack of switchpack voor mij?
DMX-interface gebruiken of DMX-lichtsturing?
DMX-software, waar kies je voor?
Video's
Voorbeeld eenvoudige DMX-lichtsturing
Voorbeeld DMX-software
